Cần làm rõ hơn quy định về thời điểm đặc xá

Dự án Luật Đặc xá (sửa đổi) được xây dựng với bố cục 6 chương, 40 điều, quy định về thời điểm, trình tự, thủ tục, thẩm quyền, trách nhiệm thực hiện đặc xá; điều kiện, quyền và nghĩa vụ của người được đề nghị đặc xá; quyền và nghĩa vụ của người được đặc xá.

Đối tượng áp dụng của Luật là người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân. Cơ quan, tổ chức, công dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; cá nhân nước ngoài cư trú, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam có liên quan đến hoạt động đặc xá.

Tại phiên họp, các thành viên UBTVQH đã tập trung xem xét, thảo luận về những vấn đề còn có ý kiến khác nhau liên quan đến quy định về thời điểm đặc xá; đối tượng được đề nghị đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước; điều kiện được đề nghị đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước; các trường hợp không đề nghị đặc xá…

Điều 5 của dự án luật quy định về thời điểm đặc xá nêu rõ: Chủ tịch nước xem xét, quyết định về đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước. Chủ tịch nước xem xét, quyết định đặc xá trong trường hợp đặc biệt để đáp ứng yêu cầu đối nội, đối ngoại của Nhà nước không phụ thuộc vào thời điểm quy định tại khoản 1 Điều này. Về vấn đầy này, Chủ nhiện Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị cần làm rõ hơn quy định về “sự kiện trọng đại”.

Nhiều ý kiến nhất trí quy định 3 thời điểm đặc xá như dự thảo Luật. Một số ý kiến đề nghị quy định cụ thể về thời gian, tần suất thực hiện đặc xá (3 năm hoặc 5 năm/đợt); đề nghị quy định cụ thể thời điểm đặc xá là ngày Quốc khánh 02/9 hoặc ngày Tết Nguyên Đán hoặc ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 30/4.

Về nội dung trên, Báo cáo một số vấn đề lớn của dự thảo Luật Đặc xá (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhấn mạnh, dự thảo Luật của Chính phủ trình đã kế thừa Luật Đặc xá hiện hành, quy định 3 thời điểm đặc xá gồm: nhân sự kiện trọng đại của đất nước, nhân ngày lễ lớn của đất nước và trong trường hợp đặc biệt. Thực tiễn thi hành Luật Đặc xá cho thấy Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá ở cả 3 thời điểm nêu trên và không phát sinh vướng mắc về thời điểm đặc xá.

Tiếp thu các ý kiến đóng góp, Ủy ban Tư pháp đề nghị cho giữ 3 thời điểm đặc xá như dự thảo Luật của Chính phủ trình; không quy định thời điểm, tần suất cụ thể đặc xá mà giao cho Chủ tịch nước căn cứ các quy định của Luật và tình hình của đất nước ở từng thời kỳ để quyết định thời điểm đặc xá phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra.

Về đối tượng được đề nghị đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước (Điều 11 dự thảo Luật), một số ý kiến đề nghị mở rộng đối tượng xét đặc xá cả với người đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù.

Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, dự thảo Luật của Chính phủ trình đã kế thừa Luật Đặc xá hiện hành, chỉ quy định 2 đối tượng được đề nghị đặc xá gồm: người bị kết án phạt tù có thời hạn đang chấp hành hình phạt tù và người bị kết án tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn đang chấp hành hình phạt tù.

Quy định này chưa thật sự công bằng đối với người đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù vì: theo quy định của Bộ luật Hình sự thì người đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù là người đang chấp hành án nhưng vì các lý do như: sức khỏe, mang thai, nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi... nên được tạm đình chỉ chấp hành; do vậy, nếu họ có đủ điều kiện về thời gian đã chấp hành hình phạt và các điều kiện khác để xét đặc xá mà lại không thuộc đối tượng được đề nghị đặc xá là chưa phù hợp.

Ủy ban Tư pháp đề nghị chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng, ngoài 2 đối tượng được đề nghị đặc xá như quy định của dự thảo Luật thì bổ sung thêm đối tượng là người đang được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù (người này phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện như người đang chấp hành hình phạt tù, đồng thời phải nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật trong thời gian được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù).

Về ý kiến đề nghị mở rộng đối tượng xét đặc xá cả với người được hoãn chấp hành hình phạt phạt tù, người đang thi hành án treo, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nhấn mạnh, theo quy định của Bộ luật Hình sự thì người đang được hoãn chấp hành hình phạt tù là người chưa thi hành án. Người đang chấp hành án treo thực chất là được miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện.

Như vậy, những đối tượng này đều đang ở ngoài xã hội và chưa phải vào trại giam để chấp hành án phạt tù. Nếu quy định người đang được hoãn chấp hành hình phạt tù thuộc đối tượng được đề nghị đặc xá sẽ không đáp ứng các điều kiện về thời gian đã chấp hành án, về ý thức cải tạo và không bảo đảm công bằng với các đối tượng khác.

Bên cạnh đó, với người đang chấp hành án treo thì Bộ luật Hình sự đã có quy định giao Tòa án quyết định rút ngắn thời gian thử thách ngoài xã hội đối với họ nếu đã chấp hành được 1/2 thời gian thử thách và có nhiều tiến bộ.

Vì vậy, Ủy ban Tư pháp đề nghị không mở rộng đối tượng đặc xá với người đang được hoãn chấp hành hình phạt phạt tù và người đang thi hành án treo.

Về các trường hợp không đề nghị đặc xá (Điều 12 của dự thảo Luật), một số ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật hiện hành, không đề nghị đặc xá đối với người “trước đó đã được đặc xá” hoặc “có từ 02 tiền án trở lên”. Có ý kiến đề nghị bổ sung thêm các trường hợp không được đề nghị đặc xá đối với người bị kết án về tội phạm quy định tại Chương XIII, Chương XXVI và một số tội khác trong Bộ luật Hình sự.

Ngoài ra, Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải và một số ý kiến khác đề nghị cần có các công cụ, quy định cụ thể hơn về công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác đặc xá; giải quyết khiếu nại tố cáo trong công tác đặc xá; việc phát huy vai trò của tổ chức Mặt trận trong giám sát đặc xá;…

Phát biểu kết luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu giao Ủy ban Tư pháp và cơ quan chủ trì soạn thảo dự án luật là Bộ Công an tiếp thu ý kiến tại phiên họp để bổ sung, hoàn thiện dự án luật, sau đó gửi cho các Đoàn Đại biểu Quốc hội tiếp tục lấy ý kiến đóng góp trước khi trình xin ý kiến Quốc hội vào kỳ họp thứ 6 tới./.

Nguyễn Hoàng