Cơ chế - Chìa khóa thúc đẩy sáng chế, sáng tạo

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trao đổi với các DN đến giao dịch tại Cục Sở hữu trí tuệ. Ảnh: VGP/Đình Nam

Báo cáo với Phó Thủ tướng tại cuộc làm việc sáng 21/9, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Trần Việt Thanh cho biết các cam kết về sở hữu trí tuệ (SHTT) là yếu tố quan trọng trong quá trình đàm phán và ký kết các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Tuy nhiên, việc xây dựng cơ chế chính sách về SHTT vẫn chưa theo kịp nhu cầu xã hội, áp dụng khó khăn, làm ảnh hưởng đến chính sách bảo hộ quyền SHTT ở Việt Nam.

Hiện nay, mỗi năm Cục SHTT tiếp nhận gần 100.000 đơn các loại, xử lý được gần 80.000 đơn dẫn đến tình trạng tồn đọng hơn 40.000 đơn sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu quốc gia.

Trả lời câu hỏi của Phó Thủ tướng, một chuyên viên Phòng Sáng chế 2 (Cục SHTT) cho biết mỗi tháng xử lý được khoảng 5 hồ sơ xin cấp bằng sáng chế và cần tới 40 tháng để xử lý xong 200 hồ sơ hiện có. Trong khi đó chi phí để thẩm định một hồ sơ cấp bằng sáng chế dày hàng trăm trang là khoảng 3 triệu đồng. Mức phí như vậy rất khó để thuê DN bên ngoài tham gia vào công đoạn thẩm định sơ bộ nội dung một hồ sơ xin cấp bằng sáng chế, từ đó, dẫn đến tình trạng kéo dài thời gian chờ đợi của DN.

Tương tự, do không có kinh phí nên phòng lưu trữ dữ liệu của Cục SHTT lạc hậu, không được đầu tư đầy đủ, bài bản và chưa đáp ứng được yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác thẩm định, đăng ký quyền SHTT, cung cấp dịch vụ công trực tuyến...

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đặt ra câu hỏi với lãnh đạo Cục SHTT: So với thế giới và các nước trong khu vực thì Việt Nam đang ở vị trí như thế nào?

Giải đáp câu hỏi này, ông Lê Ngọc Lâm – Phó Cục trưởng Cục SHTT cho biết: Nói về thứ hạng thì không có chỉ số nào để nói được, song chắc chắn chúng ta còn thấp. Trong khu vực ASEAN thì đầu bảng là Singapore bởi hệ thống của họ được đầu tư cả về nhân lực lẫn các trang thiết bị, năng lực tổ chức của họ rất mạnh. Năm 2015, Singapore trở thành cơ quan tra cứu và thẩm định sơ bộ quốc tế được tổ chức Sở hữu trí tuệ quốc tế WIPO công nhận. Việt Nam  chỉ đứng ngang hoặc thấp hơn một chút so với một số nước như Thái Lan, Philippines. Đối với Indonesia thì tùy từng đối tượng, có đối tượng chúng ta hơn họ nhưng có đối tượng thì lại thua vì trong sở hữu công nghiệp thì có rất nhiều đối tượng khác nhau, các hệ thống áp dụng thẩm định xem xét cũng khác nhau…

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh lo ngại với thực trạng như vậy dù có thêm thời gian chuẩn bị thì việc thực thi các cam kết về quyền SHTT trong các FTA sẽ gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến quá trình hội nhập kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia.

Đồng tình với quan điểm này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng nhất định phải đổi mới cơ chế tài chính, tăng mức phí để thu hút DN tham gia vào một số bước trong thủ tục thẩm định hồ sơ, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục cấp bằng sáng chế, quyền SHTT cho DN, người dân.

“Tôi nhận được không ít kiến nghị của các doanh nghiệp có liên quan đến Cục SHTT, thời gian chờ đợi để được công nhận, cấp chứng nhận… quá lâu. Chỉ mình vấn đề này không thôi thì chúng ta đã phải đổi mới rồi. Chúng ta nhìn lại so với thế giới thì rõ ràng tất cả các mặt, đặc biệt là phát minh sáng chế của Việt Nam là rất thấp so với tỷ lệ người dân, giáo sư, tiến sĩ, doanh nghiệp. Trong khi đó việc quy trình, thủ tục, thời gian… còn bất cập như vậy là chưa ổn”

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trao đổi với lãnh đạo Bộ KH&CN tại Phòng Sáng chế 2, Cục SHTT. Ảnh: VGP/Đình Nam

Phó Thủ tướng đặt vấn đề: Ngoài đội ngũ thẩm định viên của Cục thì rất nhiều người có trình độ tương đương đang làm việc trong các DN bên ngoài. Một hồ sơ thẩm định dày hàng trăm trang có thể thuê DN đọc và tóm tắt lại hồ sơ, chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung đó, trước khi chuyển cho thẩm định viên. Còn xây dựng cơ sở dữ liệu về SHTT thì hoàn toàn có thể nêu đầu bài và thuê dịch vụ của DN công nghệ thông tin.

"Muốn làm vậy Cục SHTT phải mạnh dạn nghiên cứu, đề xuất đổi mới cơ chế tài chính, đẩy mạnh tự chủ. Tôi đề nghị các đồng chí không chỉ có nghĩ mà làm thật. Chúng ta đang yếu hơn thì khâu này phải mạnh lên thì mới kéo lên được", Phó Thủ tướng yêu cầu.

“Suy cho cùng mong muốn của DN là tốn ít thời gian nhất cho việc thực hiện các thủ tục liên quan đến bảo hộ quyền SHTT chứ chưa hẳn là chi phí. Chúng ta đang ở vị trí trung bình thì phải cố gắng nhiều hơn nữa để là một trong những nước ASEAN có thời gian thẩm định cấp bằng sáng chế, quyền SHTT ngắn nhất”, Phó Thủ tướng nói.

Đối với việc mô hình đổi mới sáng tạo quốc gia, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đánh giá dù tích cực thực hiện nhưng những kết quả đạt được của Bộ KH&CN  mới là bước đầu, còn rất khiêm tốn.

Trong thời gian tới, Bộ KH&CN cần đẩy nhanh việc công khai minh bạch toàn bộ quy trình quản lý KHCN từ đề tài nghiên cứu cơ bản trở đi để mọi người dân, DN, nhà khoa học cùng giám sát; xây dựng cơ chế đặt hàng, giao đề tài trong trường ĐH, hỗ trợ DN khởi nghiệp; khuyến khích, tạo nhu cầu tự thân của từng DN đầu tư cho nghiên cứu, phát triển KHCN.

“Ngân sách dành cho KHCN hàng năm khoảng 15.000 - 16.000 tỷ đồng, nếu chúng ta áp dụng công nghệ thông tin để tiết kiệm được 1% thì con số đã là 150 tỷ cộng ới nguồn thu thêm thì hoàn toàn có thể thuê được bên ngoài để bớt công đoạn đi. Chúng ta cần phải mạnh dạn nghĩ theo hướng như vậy” – Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Đình Nam