UBTVQH thảo luận dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi

UBTVQH cho rằng, việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung là cần thiết. Ảnh minh họa

Kiểm ngư thêm chức năng hoạt động điều tra

Khi thảo luận về nội dung này trong kỳ họp trước, nhiều ý kiến Đại biểu Quốc hội đề nghị chỉ bổ sung kiểm ngư là cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra. Bên cạnh đó, một số ý kiến lại đề nghị bổ sung cả cơ quan thuế, Ủy ban Chứng khoán nhà nước.

Sau khi xem xét, UBTVQH cho rằng do địa bàn hoạt động của cơ quan thuế, Ủy ban Chứng khoán nhà nước gần các cơ quan điều tra chuyên trách, khi phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm thì có thể chuyển ngay tài liệu, hồ sơ cho Cơ quan điều tra nên không cần thiết phải giao cho các cơ quan này tiến hành một số hoạt động điều tra.

Riêng đối với kiểm ngư, do tình hình tội phạm liên quan đến đánh bắt, khai thác thủy sản trên biển diễn biến phức tạp và do yêu cầu bảo vệ chủ quyền quốc gia, phù hợp với đặc thù hoạt động trên biển thì cần thiết giao cho cơ quan này tiến hành một số hoạt động điều tra.

Nội dung cụ thể được quy định tại điều 35 của Dự thảo Bộ luật.

Mở rộng đối tượng phải chỉ định người bào chữa

Trong thảo luận, có hai luồng ý kiến khác nhau về nội dung này. Nhiều ý kiến đề nghị mở rộng trường hợp phải chỉ định người bào chữa đối với “bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật Hình sự quy định có mức hình phạt tù 15 năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình”. Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị trường hợp phải chỉ định người bào chữa “hẹp” hơn. Cụ thể, bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật Hình sự quy định hình phạt tù chung thân, tử hình sẽ phải có người bào chữa.

Theo đánh giá của cơ quan soạn thảo, nếu mở rộng đến các trường hợp có hình phạt 15 năm tù trở lên thì số người bào chữa chỉ định sẽ tăng gấp 8 lần so với hiện nay. Còn nếu mở rộng đến trường hợp có hình phạt tù chung thân, tử hình thì sẽ tăng gấp 2 lần.

Sau khi thảo luận, nhận thấy việc mở rộng các trường hợp phải chỉ định người bào chữa là cần thiết, thể hiện chính sách nhân đạo của Nhà nước. Tuy nhiên mở rộng các trường hợp phải chỉ định người bào chữa đến mức nào thì cần cân nhắc thận trọng để bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện về số lượng người bào chữa ở nước ta hiện nay.

Sau khi thảo luận, đa số các Ủy viên Thường vụ Quốc hội nhất trí với phương án quy định phải chỉ định người bào chữa đối với “bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật Hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 15 năm tù trở lên, tù chung thân, tử hình.

Về quyền của người bào chữa tham gia tố tụng (Điều 119), đa số ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung các quy định tạo điều kiện cho người bào chữa tham gia tố tụng, nhất là trong giai đoạn điều tra.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo đã chỉnh lý, bổ sung nhiều quy định tạo điều kiện để người bào chữa thực hiện tốt việc bào chữa cho người bị buộc tội như: có quyền thu thập chứng cứ, kiểm tra, đánh giá chứng cứ, có quyền được hỏi bị can sau khi người có thẩm quyền đã hỏi cung xong; có quyền gặp, hỏi người bị bắt, bị can, bị cáo bị tạm giam, có quyền hỏi, tranh luận tại các phiên tòa xét xử...

Bắt buộc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung tại cơ quan điều tra

Bên cạnh nhiều ý kiến đồng tình, cũng có một số ý kiến không tán thành quy định về bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can mà chỉ ghi âm, ghi hình trong trường hợp bị can phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, bị can kêu oan hoặc không nhận tội.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng đặt vấn đề về tính khả thi của việc ghi âm, ghi hình khi hỏi cung.

UBTVQH cho rằng, việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung là cần thiết để vừa đảm bảo minh bạch quá trình hỏi cung, vừa bảo vệ bị can, chống bức cung, dùng nhục hình, bảo vệ người hỏi cung tránh bị vu cáo. Tuy nhiên thực tiễn cho thấy, việc hỏi cung bị can có thể được tiến hành ở nhiều nơi và trong những điều kiện rất khác nhau. Có bị can bị tạm giam, có bị can ở ngoài xã hội, có bị can chỉ hỏi cung 1-2 lần, có bị can phải hỏi cung rất nhiều lần, có trường hợp cùng một thời điểm phải hỏi cung rất nhiều người.

Vì vậy, để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tránh lãng phí, phù hợp với điều kiện nước ta thì quy định việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở Cơ quan điều tra phải được ghi âm, ghi hình là phù hợp. Còn tại các địa điểm khác (như tại nơi tiến hành điều tra, tại chỗ ở của bị can) thì được ghi âm hoặc ghi hình theo yêu cầu của bị can, của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Tại điều 179, dự thảo quy định rõ việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số điều tra phải được ghi âm, ghi hình.

Việc hỏi cung bị can tại địa điểm khác được ghi âm hoặc ghi hình theo yêu cầu của bị can, của cơ quan, người có thẩm quyền tố tụng; trường hợp do trở ngại khách quan mà không thể ghi âm, ghi hình được thì phải nêu rõ lý do trong biên bản hỏi cung.

Dự thảo cũng quy định Chính phủ chủ trì, phối hợp với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, việc bảo quản, sử dụng kết quả ghi âm, ghi hình trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử.

Theo chương trình, Bộ Luật Tố tụng hình sự sẽ  được đưa ra thảo luận, xem xét thông qua tại kỳ họp tới đây.

Xuân Tuyến