Ưu tiên vốn cho dự án giao thông kết nối vùng ĐBSCL

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ chủ trì Hội nghị chuyên đề về “Huy động nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông và hệ thống logistics của vùng Đồng bằng sông Cửu Long”. Ảnh: VGP/Thành Chung

Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ chủ trì Hội nghị chuyên đề về “Huy động nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông và hệ thống logistics của vùng Đồng bằng sông Cửu Long” vào sáng nay (22/8), tại Cần Thơ. Đồng thời, lãnh đạo Chính phủ cũng nêu ra các dự án quan trọng mà các bộ, ngành, địa phương cần tập trung thực hiện trong thời gian tới.

Hạ tầng giao thông mất cân đối

Theo Viện Chiến lược và phát triển hạ tầng giao thông (Bộ Giao thông vận tải), việc đầu tư phát triển giao thông trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) những năm qua còn mất cân đối, nặng về đầu tư phát triển đường bộ mà không quan tâm phát triển hệ thống đường thủy vốn là một thế mạnh của vùng.

Trong 5 năm qua, 80-90% nguồn vốn đầu tư dành cho xây dựng đường bộ trong vùng, trong khi đường thủy chỉ chiếm 1,7%. Trong cơ cấu vốn dành cho đường bộ, vốn Nhà nước chiếm tới gần 70%, vốn BOT rất thấp, chỉ 16%. Thậm chí, số vốn dành cho các công trình BOT lại tập trung ở khu vực duyên hải  - là những địa phương khó khăn nhất vùng (các cây cầu dọc tuyến QL60) tạo ra gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp.

Đầu tư cho giao thông thủy cũng thiếu đồng bộ, chỉ tập trung đầu tư, xem nhẹ việc duy tu, bảo trì luồng lạch, trang thiết bị đường thủy, nâng cao năng lực bốc xếp, kho bãi… Do đó, 80% hàng hóa xuất khẩu của vùng phải qua TPHCM hoặc cảng Cái Mép-Thị Vải, trong đó 90% phải sử dụng đường bộ.

Trong khi đó, hệ thống cảng biển, cảng sông trên địa bàn cũng manh mún và các trung tâm logistics cũng không gắn kết với hệ thống cảng, khó đáp ứng được yêu cầu thu mua nông sản tập trung của doanh nghiệp.

Đại tá Phạm Thế Dương, Giám đốc khu vực Tây Nam Bộ của Tổng Công ty Tân Cảng cho biết, do thiếu năng lực vận tải thủy mà doanh nghiệp xuất khẩu tới TPHCM bằng đường bộ mất thêm tới 60% chi phí. Đồng thời chi phí vận chuyển có thể tăng lên khi mà nhân lực cho ngành logistics của vùng rất yếu và thiếu.

Ngân sách còn rất khó khăn

Tìm kiếm nguồn lực về vốn cho phát triển hạ tầng được các bộ, ngành quan tâm nêu ý kiến khi mà ngân sách Nhà nước đang rất khó khăn trong bố trí thực hiện.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Hữu Chí cho biết, cả nước đã có gần 1.000 km đường cao tốc nhưng toàn vùng ĐBSCL mới có 45 km (từ TPHCM-Trung Lương). “Đoạn còn lại từ Trung Lương về Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ dự khởi công 3 lần mà vẫn không triển khai được. Trong khi cao tốc Trung Lương được đầu tư 10.000 tỷ đồng, sau khi bán quyền thu phí thì mỗi năm thu 2.000 tỷ đồng, sau 5 năm là lấy lại vốn. Có gì khó khăn trong việc này nếu cho ĐBSCL thực hiện một cơ chế đặc thù?”, ông Chí nói. Ông cũng cho rằng sự chậm trễ này đã gây tác động từng ngày tới sự phát triển của các tỉnh trong vùng.

Ông Nguyễn Hữu Chí cho rằng cách thức đầu tư vẫn là nhỏ giọt và đề nghị Bộ Tài chính và Bộ GTVT rà soát lại từng dự án, tập trung đầu tư cho dự án nào xứng tầm để tiết kiệm chi phí xã hội, bảo đảm tiến độ dự án.

Đối với lĩnh vực thu hút đầu tư logistics, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải khẳng định cần xây dựng một trung tâm logistics của vùng, nhưng kinh phí từ ngân sách rất hạn hẹp nên địa phương cần phải xã hội hóa hoàn toàn. “Chính quyền chỉ tập trung lập quy hoạch địa điểm và doanh nghiệp đầu tư xây dựng”, ông Hải nói và cho biết một số doanh nghiệp đang tìm hiểu để đầu tư trung tâm logistics tại cảng Cái Cui (Cần Thơ).

Trước xu hướng nhiều doanh nghiệp nước ngoài tập trung đầu tư hệ thống logistics tại vùng, ông Đỗ Thắng Hải cho biết Bộ Công Thương đang tiến hành sửa đổi Nghị định 140 của Chính phủ về phát triển logistics.

Trong khi đó, ông Lâm Văn Bi, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho biết ở địa phương ngân sách rất hạn hẹp, chỉ phụ thuộc vào nguồn thu phí từ người dân sử dụng hạ tầng và thu phí từ đất đai. Nhưng để có quỹ đất cho nhà đầu tư thì lại vướng về quy hoạch, bồi thường giải phóng mặt bằng, khó định giá thanh toán cho chủ đầu tư và định giá đất khi đã có hạ tầng.

Do đó, ông Bi đề nghị Bộ GTVT, Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính phải có cơ chế huy động nguồn lực hết sức cụ thể cho địa phương thực hiện; đồng thời Bộ TN&MT cũng phải tháo gỡ khó khăn cho địa phương trong việc định giá các loại đất.

Nghiên cứu một cảng nước sâu cho vùng ĐSBCL

Kết luận Hội nghị, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ nhìn nhận hệ thống hạ tầng giao thông vận tải của vùng còn nhiều bất cập, thiếu tính đồng bộ và phát triển mất cân đối, đang ảnh hưởng lớn tới tiềm năng và sự phát triển của vùng.

Trong điều kiện ngân sách còn khó khăn, việc thực hiện Nghị định 15 của Chính phủ về cơ chế hợp tác công tư (PPP) bộc lộ nhiều bất cập nên ảnh hưởng tới việc huy động nguồn vốn cho phát triển hạ tầng và dịch vụ logistics của ĐBSCL. Do đó, Phó Thủ tướng cho biết cần phải có Luật về hợp tác công-tư, bảo đảm sự minh bạch, rạch ròi trong PPP hay BOT với mức độ đầu tư cao hơn, nhất là trong lĩnh vực logistics và không nên dựa quá nhiều vào ngân sách của Nhà nước.

Phó Thủ tướng đề nghị các Bộ GTVT, KH&ĐT, Tài chính căn cứ đề xuất trong Đề án huy động nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông và logistics của vùng, phối hợp với các tỉnh rà soát công trình có tính chất liên vùng để đưa vào kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2016-2020 theo thứ tự ưu tiên và khả năng cân đối nguồn lực Nhà nước gồm các nguồn ODA, trái phiếu Chính phủ, ngân sách đầu tư công tập trung, các chương trình mục tiêu... để giải quyết hạ tầng cho vùng, trình Chính phủ cho ý kiến.

Qua báo cáo và ghi nhận ý kiến từ các bộ, ngành, địa phương, Phó Thủ tướng cũng nêu ra các công trình trọng yếu cần thu xếp đầu tư gồm: Dự án đầu tư xây dựng hoàn thiện QL60 qua Trà Vinh-Sóc Trăng tổng vốn đầu tư 1.142 tỷ đồng, sử dụng nguồn trái phiếu Chính phủ; cầu Đại Ngãi nối Trà Vinh-Sóc Trăng giá trị hơn 8.000 tỷ đồng, sử dụng vốn vay ODA; cầu Rạch Miễu 2 giá trị 3.700 tỷ đồng cũng đã đàm phán vay vốn Hàn Quốc; dự án nâng cấp QL91C kết nối lên Campuchia đầu tư bằng trái phiếu Chính phủ; mở rộng tuyến QL1 đoạn Cà Mau-Năm Căn; cầu Mỹ Thuận 2 nối Tiền Giang-Vĩnh Long bằng vốn ODA của Nhật Bản; tuyến nối thành phố Vị Thanh đi Bạc Liêu.

Ngoài ra tuyến Cao tốc Trung Lương-Cần Thơ đang bế tắc trong triển khai thì phải rà soát lại nhà đầu tư BOT về năng lực, Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Công Thương phối hợp với Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ và TP. Cần Thơ tổ chức hội nghị thu hút nhà đầu tư logistics vào vùng và công bố các chính sách, tháo gỡ vướng mắc, khó khăn và tìm được các nhà đầu tư chiến lược vào vận tải cho vùng.

Bộ Tài chính nghiên cứu cơ chế và chính sách đủ mạnh thu hút đầu tư nguồn lực xã hội vào vùng ĐBSCL như cơ chế đặc thù cho phát triển hạ tầng và cả vận tải, logistics, chính sách thuế, thu tiền sử dụng đất...

Trưởng Ban chỉ đạo nhấn mạnh các tỉnh trong vùng phải coi đây là vấn đề quan trọng. “Ngoài công trình quan trọng trong tỉnh thì phải quan tâm tới các công trình kết nối vùng này trong tổ chức mặt bằng, quản lý, khai thác các dự án giao thông; kịp thời tháo gỡ điểm nghẽn, tắc trong khai thác vận hành”, Trưởng Ban chỉ đạo nói.

Đối với cảng biển nước sâu của vùng - lối ra cho hàng hóa xuất khẩu, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành cũng phải đặt ra phương án nghiên cứu một cảng nước sâu, trong đó có vị trí cảng Hòn Khoai tại Cà Mau (là vị trí tiếp giáp Biển Đông và Biển Tây, cách đường hàng hải quốc tế 12 hải lý, cách mũi Cà Mau 15 km và cách đường Hồ Chí Minh 14 km, có thể đáp ứng cho tàu 250.000 tấn). Theo Phó Thủ tướng nếu chỉ nạo vét luồng lạch cho tàu biển thì sẽ tốn kém và khó kiểm soát hiệu quả của công việc.

Đồng thời lãnh đạo Chính phủ cũng đề nghị ngành hàng không quan tâm mở rộng năng lực khai thác của Cảng hàng không Quốc tế Cần Thơ, có tính đến các nhu cầu phát triển “nóng” trong ngành này thời gian tới.

Theo kế hoạch đầu tư trung hạn kết cấu hạ tầng giao thông ĐBSCL được Bộ GTVT trình tại hội nghị, giai đoạn 2016-2020 sẽ đầu tư hơn 91.000 tỉ đồng (trong đó ngân sách Nhà nước hơn 28.000 tỉ, còn lại là vốn ODA và xã hội hóa) cho các dự án hạ tầng giao thông và logistics trên địa bàn. Cụ thể, lĩnh vực đường bộ sẽ có 39 dự án với tổng vốn 75.000 tỉ đồng (ngân sách Nhà nước 24.900 tỉ, vốn xã hội hóa hơn 12.800 tỉ, vốn ODA 23.600 tỉ); đường biển 22 dự án khoảng 18.000 tỉ đồng; đường thủy nội địa 14 dự án, tổng mức đầu tư hơn 11.000 tỉ và đường hàng không hơn 1.700 tỉ đồng.