Hưởng ứng loạt bài viết của Thủ tướng: Những điểm nhấn về giải pháp

>> Hưởng ứng loạt bài viết của Thủ tướng: Bài I

Trong những nhiệm vụ và giải pháp để phát triển bền vững và bảo đảm an sinh xã hội, cần chú ý đến 3 điểm nhấn  sau:

Thứ nhất, cần giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tích cực hội nhập quốc tế, tạo môi trường hoà bình và điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đất nước. Đặc biệt, cần nhận thức sâu sắc, quán triệt và thể hiện một cách cụ thể, nhất quán các yêu cầu phát triển bền vững và bảo đảm an sinh-phúc lợi xã hội trong hệ thống luật pháp, chính sách, quy hoạch, kế hoạch,chương trình, dự án và các công cụ điều tiết Nhà nước các cấp trên cơ sở tạo lập sự đồng thuận rộng rãi về hệ thống giá trị chuẩn quốc gia tiên tiến, được quản lý và giám sát bởi cơ chế bảo vệ lợi ích quốc gia có hiệu lực thực tế cao, cơ chế cán bộ tiến bộ và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nhất là dân chủ trực tiếp, xây dựng xã hội đồng thuận, cởi mở.

Phát triển các lĩnh vực văn hoá, xã hội hài hoà với phát triển kinh tế, gắn chặt với bảo vệ và cải thiện môi trường, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước và từng chính sách phát triển, và phải được thể hiện trong toàn bộ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của cả nước cũng như trong từng lĩnh vực, ở từng địa phương, đơn vị.

Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội là nội dung rất quan trọng của phát triển bền vững. Đây còn là tiêu chí thể hiện bản chất của chế độ ta.

Cùng với đa dạng hóa các nguồn lực và phương thức để thực hiện giảm nghèo bền vững, cần khuyến khích làm giàu theo pháp luật, đồng thời hạn chế phân hoá giàu nghèo, chủ yếu thông qua chính sách tiền lương và điều tiết thu nhập, phát triển hệ thống phúc lợi xã hội đa dạng, ngày càng mở rộng và hiệu quả; tập trung sức phát triển giáo dục và đào tạo, nhất là đào tạo đại học và dạy nghề, xây dựng xã hội học tập nhằm nâng cao dân trí; coi trọng  sự nghiệp y tế, nâng cao chất lượng công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân để có nguồn nhân lực chất lượng cao, cơ cấu hợp lý nhằm đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc nền kinh tế và chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Thứ hai, kết hợp hài hòa sự quản lý vĩ mô của nhà nước với cơ chế cạnh tranh thị trường lành mạnh, phối hợp và phát huy có hiệu quả các nguồn lực xã hội, trong nước và quốc tế để duy trì tốc độ cao, đồng thời  bảo đảm chất lượng tăng trưởng, giữ vững sự ổn định kinh tế vĩ mô và các cân đối lớn của nền kinh tế; giữ vững an ninh lương thực, an ninh năng lượng và sự hoạt động an toàn, hiệu quả của các định chế tài chính.

Đây là nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm, đồng thời cần thấy rằng nhận thức về sự an toàn, hiệu quả của các định chế tài chính là một trong những nhận thức mới, cần thiết như là bài học lớn mà Việt Nam rút ra qua 2 cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính khu vực và thế giới 1997-1998 và 2008-2009.

Hơn nữa, sự triển khai đồng bộ của các nhiệm vụ và giải pháp có ý nghĩa hàng đầu bảo đảm sự thành công trên thực tế; theo đó, một mặt, phải tháo gỡ mọi cản trở về thể chế và thủ tục hành chính, giải phóng và phát triển mạnh lực lượng sản xuất gắn với nâng cao trình độ khoa học, công nghệ; tạo mọi điều kiện phát triển kinh tế tư nhân – như là bộ phận tạo động lực phát triển năng động nhất, ngày càng mạnh mẽ và quan trọng trong tiến trình phát triển đất nước.

Mặt khác, cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả của khu vực kinh tế nhà nước với tư cách công cụ quan trọng trong thúc đẩy tái  cơ cấu và định hướng tổ chức thị trường xã hội trên cả 3 nội dung chính. Đó là, (1) tái cấu trúc các ngành sản xuất, dịch vụ gắn với các vùng kinh tế, phát triển công nghiệp hỗ trợ; chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chủ yếu theo chiều rộng, dựa vào sự gia tăng vốn đầu tư và nguồn nhân lực chất lượng thấp hiện nay sang kết hợp hợp lý giữa tăng trưởng theo chiều rộng với tăng trưởng theo chiều sâu trên cơ sở áp dụng các tiến bộ về khoa học, công nghệ, chất lượng nguồn nhân lực và kỹ năng quản lý hiện đại; (2) tái cấu trúc các doanh nghiệp trong nước theo mô hình 2 tầng  về quy mô và công nghệ, với nhiều thương hiệu mạnh, kinh doanh  hiệu quả và có sức cạnh tranh cao; khuyến khích phát triển các loại hình kinh tế cổ phần, đa sở hữu và  nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp; và (3) điều chỉnh chiến lược thị trường, coi trọng hơn thị trường trong nước đi đôi với việc tiếp tục đa dạng hoá, mở rộng thị trường nước ngoài.

Đặc biệt, triển khai đồng bộ những biện pháp mạnh mẽ, kiên quyết chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí trong đầu tư, nâng cao hiệu quả đầu tư công, đi đôi với mở rộng dân chủ trực tiếp và  gắn với kỷ luật, kỷ cương trong đời sống chính trị-kinh tế và xã hội của đất nước…

Khuyến khích tối đa các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp phát triển mạnh sản xuất kinh doanh để tạo nhiều việc làm, đồng thời hỗ trợ người dân có việc làm, tăng thu nhập là giải pháp xóa đói giảm nghèo và bảo đảm an sinh xã hội tích cực, hiệu quả, bền vững.

Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, một mặt, phải hoàn thiện các chính sách khuyến khích đầu tư, chính sách ưu đãi đối với các cơ sở sản xuất kinh doanh sử dụng nhiều lao động, nhất là ở địa bàn nông thôn; mặt khác, phải tiếp tục thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia về việc làm gắn với thực hiện Đề án Đổi mới và Phát triển dạy nghề đến năm 2020, chương trình dạy nghề cho lao động nông thôn với các giải pháp toàn diện, đồng bộ và có hiệu quả; phát triển mạnh thị trường lao động. Thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ cho cả người học và cơ sở dạy nghề, như cho vay ưu đãi học nghề, hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn, bộ đội xuất ngũ, phụ nữ, thanh niên...; Đặc biệt, cần nhấn mạnh rằng, đẩy mạnh việc đưa lao động  đi làm việc ở nước ngoài và bảo vệ quyền lợi của họ phải  được coi như một hướng đi quan trọng và có ý nghĩa lâu dài, toàn diện trong phát triển bền vững và bảo đảm an sinh xã hội của Việt Nam.

Thứ ba, Nhà nước tăng thêm nguồn lực và phát huy vai trò chủ đạo để nâng cao phúc lợi xã hội và phát triển đa dạng hệ thống các dịch vụ xã hội cơ bản, đồng thời  thực hiện chủ trương “các chính sách xã hội được tiến hành theo tinh thần xã hội hoá”. Huy động các nguồn lực của toàn xã hội để nâng cao an sinh xã hội và phúc lợi xã hội là một chủ trương đúng và khẳng định sự tái xác lập nhận thúc về định hướng XHCN của mô hình phát triển Việt Nam trong tương lai.

Cần đẩy mạnh phát triển các quỹ phúc lợi xã hội ở cả ba cấp độ: quỹ tập trung của Nhà nước; quỹ của các doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh; quỹ của các tập thể và cộng đồng. Phát triển hệ thống dịch vụ xã hội ngày càng đa dạng, đồng bộ, mở rộng độ bao phủ với chất lượng ngày càng nâng lên.

Cần khẩn trương hoàn thiện và thực hiện có hiệu quả các cơ chế, chính sách nhằm phát triển hệ thống bảo hiểm ngày càng đa dạng, đồng bộ, bền vững với chất lượng được nâng cao, phục vụ có hiệu quả các mục tiêu về an sinh, kinh tế và xã hội, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tham gia bảo hiểm. Phát triển mạnh cả bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện. Xây dựng chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện cho người lao động, trong đó có chính sách hỗ trợ người lao động có thu nhập thấp, lao động ở nông thôn tham gia các loại hình bảo hiểm xã hội.

Thực hiện tốt chế độ bảo hiểm thất nghiệp. Tiếp tục hoàn thiện đồng bộ các chính sách về bảo hiểm y tế, viện phí và khám chữa bệnh. Đặc biệt chú trọng chính sách đối với bà mẹ, trẻ em, người nghèo, người dân ở vùng khó khăn, người lao động trong các khu vực phi chính thức. Phấn đấu thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân vào năm 2014. Khẩn trương nghiên cứu, thí điểm để mở rộng các hình thức bảo hiểm khác thích ứng với điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, trong đó có chính sách hỗ trợ nông dân tham gia bảo hiểm sản xuất nông nghiệp nhằm duy trì sản xuất và bảo đảm đời sống.

Tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách nhằm mở rộng sự tham gia của mọi chủ thể vào cung cấp ngày càng nhiều hơn với chất lượng tốt hơn các dịch vụ công cộng. Khuyến khích phát triển các mô hình an sinh xã hội tự nguyện ở cộng đồng, các doanh nghiệp cung ứng dịch vụ công cộng theo cơ chế phi lợi nhuận và các hình thức hợp tác công - tư. Đẩy mạnh các cuộc vận động xã hội như: ngày vì người nghèo, phong trào tương thân tương ái, xây dựng nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết dân tộc...Thực hiện cuộc vận động xã hội sâu rộng triển khai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, trong đó gắn phát triển kinh tế với xã hội và bảo vệ môi trường, xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm và bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, phát triển nông thôn bền vững.

Hoàn thiện các chính sách và phát triển hệ thống trợ giúp xã hội linh hoạt, ứng phó có hiệu quả với các biến cố, rủi ro, theo hướng cùng với việc tăng cường trợ giúp thường xuyên và đột xuất từ ngân sách nhà nước, phải đẩy mạnh xã hội hóa, đa dạng các kênh và hình thức trợ giúp xã hội và cứu trợ xã hội tự nguyện, nhân đạo dựa vào cộng đồng với sự tham gia rộng lớn của các doanh nghiệp, của xã hội và kiều bào ta ở nước ngoài; tranh thủ sự trợ giúp của cộng đồng quốc tế...

Cùng với khuyến khích phát triển kinh tế chung, Nhà nước cần chủ động định hướng và kiên quyết hạn chế việc phát triển những ngành kinh tế làm tổn hại đến người nghèo, nâng cao trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp và doanh nhân. Cần nghiên cứu xây dựng những doanh nghiệp xã hội theo nghĩa rộng, với vai trò nòng cốt là Nhà nước, trong đó, mục tiêu của doanh nghiệp xã hội là không vì lợi nhuận mà chủ yếu để đào tạo, giải quyết việc làm cho người nghèo, áp dụng công nghệ sản xuất, tổ chức thu mua sản phẩm... cho người nghèo, giúp người nghèo phát triển kinh tế bền vững.

Nhà nước cũng cần đóng vai trò chỉ đạo và phối hợp việc chủ động phòng chống và ứng phó kịp thời có hiệu quả thiên tai, tác động của biến đổi khí hậu nhằm hạn chế thiệt hại về người và của, nhất là những vùng thường xuyên xảy ra bão lũ; nghiên cứu hình thành các quỹ dự phòng và cơ chế trợ giúp tại các địa phương để hỗ trợ kịp thời cho nhân dân khi có rủi ro đột xuất. Đặc biệt, Nhà nước cần làm tốt công tác giám sát và xử phạt nghiêm khắc, kịp thời các hành vi làm tổn hại môi trường và xâm phạm lợi ích quốc gia, lợi ích người dân, nhất là dân nghèo, như vụ Vedan trong thời gian qua.

Với nhận thức mới, quyết tâm mới, cách làm mới, có nhiều cơ sở khoa học và thực tế để chúng ta tin tưởng phát triển bền vững, bảo đảm an sinh xã hội ngày càng trở thành lựa chọn nhất quán và được hiện thực hóa sinh động, hiệu quả trong quá trình phát triển và hội nhập của đất nước…/.

                                                TS Nguyễn Minh Phong

                                                      (Viện Nghiên cứu phát triển KT - XH Hà Nội)

Bài liên quan:

>>  Cú hích quan trọng cho phát triển KT – XH

>> Phác họa tiến trình tái cơ cấu doanh nghiệp ở Việt Nam