Không được quên ưu tiên cho nông nghiệp

Vụ mùa năm 2008 của thế giới được coi là bội thu

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), trong khi thế giới trở nên ngày càng đô thị hóa, số người nghèo đói vẫn chủ yếu nằm ở các vùng nông thôn. Trong số 1,2 tỷ người trên thế giới sống với chưa đầy 1 USD/ngày, đại đa số (700 triệu người) là nông dân và gia đình của họ ở vùng cận sa mạc Sahara của châu Phi và Nam Á.

Tại Hội nghị thượng đỉnh G.8 ở Italia đầu tháng 7/2009, một lần nữa, vấn đề bảo đảm lương thực cho nhân loại lại được các nguyên thủ quốc gia đề cập đến. Câu hỏi đặt ra là trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế đang bao phủ lên toàn cầu như hiện nay, liệu đây có còn là trọng tâm của các cuộc đối thoại nữa hay chăng? Hay các nhà lãnh đạo sẽ nhắc lại mục tiêu đã đề ra là giảm thiểu số người bị nạn đói đe dọa xuống còn một nửa vào năm 2015 để rồi sau đó vấn đề “đâu vẫn còn đó” và để chờ đến cuộc thượng đỉnh lần tới?

Quan chức Liên Hợp Quốc Olivier de Schutter than phiền : “Từ thượng đỉnh này đến thượng đỉnh khác, cộng đồng quốc tế đã có rất nhiều cam kết về vấn đề "xóa đói". Nhưng không thấy có những hành động theo sau những lời tuyên bố ấy và cũng chẳng một quốc gia nào bị trừng phạt vì không thực hiện đúng những lời cam kết hùng hồn ở các cuộc họp thượng đỉnh”.

Vào tháng 6/2008 tại Hội nghị cấp cao về an ninh lương thực thế giới, tổ chức tại trụ sở FAO ở Roma, hơn 40 nguyên thủ quốc gia và các Thủ tướng đã công nhận đây là một vấn đề “khẩn cấp” và cam kết tài trợ trong vòng 5 năm 22 tỷ USD để khắc phục tình hình. Hơn 1 năm sau, thực tế cho thấy mới chỉ có 2,5 tỷ USD trên số tiền 22 tỷ USD nói trên được giải ngân.

Cũng tại hội nghị cấp cao Roma năm 2008, cộng đồng quốc tế đã coi việc phát triển nông nghiệp, hỗ trợ nông dân là “ưu tiên hàng đầu” và đề ra mục tiêu giảm đi 50% số người đang đối phó với nạn đói từ nay cho đến năm 2015. Thế nhưng đến nay các quốc gia thành viên LHQ vẫn chưa tìm được sự đồng thuận trên rất nhiều hồ sơ then chốt như: nên chăng phát triển năng lượng sinh học? hay giải quyết bất đồng về chính sách trợ cấp nông nghiệp của các nước giàu, khiến nông gia ở các nước kém phát triển bị thiệt thòi. Đây là đề tài tranh cãi bất tận tại các vòng đàm phán thương mại quốc tế. 

Trong khi đó, giới phân tích cho rằng chỉ cần chi ra 1% khoản tiền mà các nước phát triển đổ vào để cứu nguy hệ thống ngân hàng của họ, là có thể giải quyết vấn đề lương thực cho toàn nhân loại.

Căn cứ vào số liệu của Tổ chức Lương Nông LHQ (FAO), trong 2 năm liên tiếp 2007 và 2008, giá lương thực, thực phẩm tăng nhanh. Do tác động của khủng hoảng kinh tế từ nửa cuối 2008 cho đến nay, số người thiếu dinh dưỡng, bị nạn đói đe dọa trong năm 2009 sẽ tăng thêm 11%, vượt quá ngưỡng một tỷ người. Hơn 642 triệu trong số này sống tại khu vực châu Á Thái Bình Dương; 265 triệu sống ở châu Phi cận sa mạc Sahara …

Theo 3 cơ quan quốc tế đặc trách về lương thực LHQ là FAO, Chương trình Lương thực Thế giới (PAM) và Quỹ Phát triển Nông nghiệp Quốc tế, khủng hoảng kinh tế toàn cầu đang làm tiêu tan nỗ lực đẩy lùi nạn đói của thế giới trong những năm gần đây.

FAO trong báo cáo mới nhất ghi nhận một nghịch lý đó là trong vụ mùa 2008, sản lượng ngũ cốc toàn cầu đã gia tăng. Vụ mùa năm 2008 được coi là bội thu, thế nhưng, khủng hoảng tài chính bắt nguồn từ nước Mỹ đã kéo cả cỗ xe kinh tế toàn cầu đi xuống.

Theo FAO, khủng hoảng tài chính và kinh tế hiện là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng số người bị nạn đói đe dọa không ngừng gia tăng. Song song với hiểm họa này, cốt lõi vấn đề vẫn là giá thực phẩm vẫn còn ngoài tầm tay của một phần nhân loại. So với thời giá năm 2006 chẳng hạn, giá 1 tấn lúa mì hãy còn cao hơn đến 24%. Điều đó có nghĩa là những hộ gia đình có thu nhập thấp nhất càng rơi vào cảnh “bữa đói bữa no”.

Theo báo cáo của FAO tiềm năng phát triển nông nghiệp còn rất lớn ở nhiều nơi như Nga, Ukraina, Kazakhstan hay châu Mỹ Latinh. Chỉ riêng châu Phi nếu thực sự nỗ lực đầu tư, người ta có thể khai thác thêm được đến 400 triệu hecta đất canh tác để phục vụ nông nghiệp. Chính vì vậy  FAO liên tục kêu gọi cộng đồng quốc tế  khuyến khích nông dân trở lại với nghề trồng trọt, đồng thời cải thiện hạ tầng cơ sở để giúp cho ngành nông nghiệp phát triển mạnh hơn.

Vụ mùa bội thu năm 2008 bị ảnh hưởng nặng nề bởi khủng hoảng kinh tế

Tại sao chúng ta gặp phải cuộc khủng hoảng như vậy khi hình như rất gần đây cuộc cách mạng xanh trong những năm 1960 và 1970 đã mở ra kỷ nguyên dồi dào lương thực?

Bắt đầu từ những năm 1980, thế giới quay lưng lại với phát triển lương thực. Các kỹ thuật của cách mạng xanh về hạt giống mới, phân bón và những ứng dụng nông nghiệp đã dẫn đến sự tăng sản lượng đáng kể cho các vụ mùa, đặc biệt lúa mỳ và gạo, cùng với cơ sở hạ tầng đầy đủ, như các đường sá dẫn tới thị trường, phần lớn ở châu Á. Những đột phá này tạo ra ấn tượng giả rằng lương thực của thế giới và các vấn đề nông nghiệp hầu như đã được giải quyết, trong khi trên thực tế cuộc cách mạng xanh đã bị bỏ qua ở hầu hết châu Phi và các vùng đất khô cằn ở Nam Á. Do đó, sự ủng hộ quốc tế và những khoản đầu tư của các nước đang phát triển vào nông nghiệp bị giảm mạnh trong những năm 1980 và 1990. Ví dụ, trong thời gian từ 1980 đến 2005, viện trợ nước ngoài cho các nước có thu nhập thấp để phát triển nông nghiệp giảm từ 17% trong tổng số viện trợ xuống còn 3%. Trong những năm 1990, tỷ lệ phát triển của chi phí công cộng toàn cầu về nghiên cứu nông nghiệp đã giảm 1/2.

Nhưng có tin tức tốt lành. Chúng ta biết làm thế nào để tăng sản lượng nông nghiệp và thu nhập về nông nghiệp - thông qua sự kết hợp về nghiên cứu nông nghiệp ứng dụng được tăng cường và mở rộng và phát triển thị trường. Một thế hệ hạt giống mới, những ứng dụng nông nghiệp và hạ tầng cơ sở được cải thiện sẽ làm cho sản lượng thu hoạch tăng lên và thu nhập nông nghiệp tăng.

Điều cần thiết nhất là đưa nông nghiệp trở lại ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự phát triển toàn cầu. Chúng ta hình như quyên rằng không có nền kinh tế nào đạt được tốc độ tăng trưởng bền vững và tăng dần thu nhập lên mức trung bình mà không phát triển nông nghiệp trước tiên. Có những dấu hiệu thay đổi hứa hẹn.

WB đã công bố sự tập trung mới vào phát triển nông nghiệp ở châu Phi. Hội nghị cấp cao G20 tháng 4/2009 đã nhấn mạnh sự cần thiết này. Theo NEPAD (Đối tác châu Phi mới về phát triển nông nghiệp), các nước châu Phi đã cam kết dành nhiều nguồn lực hơn cho cải thiện nông nghiệp. Mỹ cũng đang tiến tới việc nối lại sự lãnh đạo về phát triển nông nghiệp toàn cầu. Tổng thống Obama đã thông báo sự ủng hộ của ông đối với việc tăng gấp đôi viện trợ nước ngoài của Mỹ cho nông nghiệp.

Nhưng cuộc cách mạng xanh lần thứ hai không thể chép y nguyên cuộc cách mạng trước. Nó sẽ phải là kết quả của sự hợp tác giữa các nước viện trợ, các nước đang phát triển và các thể chế quốc tế với các mục tiêu do các đối tác châu Phi và châu Á xác định. Nó cũng sẽ phải thiết lập một  đối tác tư nhân-công cộng với các trường đại học và các viện nghiên cứu, các công ty kinh doanh nông nghiệp và các tổ chức phi chính phủ cam kết giảm nghèo, đói. Các tổ chức như AGRA (Liên minh vì một cuộc cách mạng xanh) ở châu Phi, do Quỹ Bill và Melinda Gates tài trợ, đã đưa ra những quan điểm đổi mới có thể thực hiện được bằng những sự cộng tác như vậy.

Trong khi những sai lầm trong chính sách nông nghiệp của nhiều nước được điều chỉnh lại, cơn sốc về giá lương thực toàn cầu đã tăng lên cho thấy rằng ngay cả vào giữa cuộc suy thoái, "miếng cơm" - vấn đề cơ bản nhất của loài người có thể một lần nữa lại trở thành tâm điểm của mối lo ngại thế giới./.

Nguyễn Chiến