Một góc nhìn về cách quản lý tỷ giá và lãi suất 2010

Ảnh minh họa

TS Nguyễn Minh Phong, Viện Nghiên cứu phát triển KT-XH Hà Nội vừa gửi đến Cổng TTĐT Chính phủ bài phân tích, cung cấp thêm cho bạn đọc một góc nhìn về những diễn biến và cách quản lý về tỷ giá, lãi suất thời gian qua, từ đó, đưa ra những bài học, đề xuất để nâng cao công tác quản lý lĩnh vực này.

Điều chỉnh nâng tỷ giá là cần thiết, đúng đắn

Chỉ trong vòng 10 tháng qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã 3 lần chính thức  điều chỉnh tỷ giá liên ngân hàng  giữa VND với USD. Ngày 26/11/2009 nâng tỷ giá  thêm 5,44%, đồng thời hạ biên độ tỷ giá từ mức 5% xuống 3%, và từ ngày 11/2/2010 nâng tiếp từ mức 17.941 đồng đổi một đôla lên mức 18.544 đồng, các ngân hàng thương mại có quyền ấn định giá mua bán ở mức tối đa 19.100 đồng, trong khi biên độ được giữ nguyên là 3%; còn mới đây, từ ngày 18/8/2010 tỷ giá lại được điều chỉnh từ mức 18.544 VND lên mức 18.932 VND (tăng gần 2,1%), còn biên độ tỷ giá vẫn giữ nguyên ở mức 3%... Tính gộp cả 3 đợt điều chỉnh tỷ giá đó, đến nay tỷ giá USD so với VND đã tăng 10,9 %…

Về cơ bản và tổng thể, có thể khẳng định các đợt điều chỉnh tỷ giá của NHNN trong thời gian qua là cần thiết và đúng đắn, nhất là đợt điều chỉnh gần đây nhất.

Về thời điểm, sự điều chỉnh tỷ giá lần này diễn ra khi các sức ép lạm phát ở Việt Nam dường như đang được cải thiện, với mức tăng CPI trong 3 tháng qua liên tiếp ở mức thấp  vì thế tác động của điều chỉnh tăng tỷ giá đối với gia tăng lạm phát được giảm thiểu.  

Về mục tiêu, sự điều chỉnh này đã đồng thời cho phép đạt được nhiều đích ngắm cùng lúc và mang lại nhiều lợi ích đa dạng. Thứ nhất, trên thực tế, VND có sự gắn kết khá chặt với USD, mà những tháng gần đây đã có sự gia tăng đáng kể sức mạnh của USD trên thế giới, nhất là tăng tới trên dưới 20% so với đồng tiền chung Châu Âu. Sự cố định tỷ giá VND với USD trong suốt gần nửa năm qua đã khiến VND bị định giá cao hơn USD (có ý kiến là tới trên 13%). Như vậy, điều chỉnh tỷ giá không chỉ giúp tăng sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam, mà còn hạn chế nhập siêu, nhất là những sản phẩm trong nước có thể sản xuất thay thế.

Thứ hai, điều chỉnh tỷ giá lần này đã thu hẹp chênh lệch tỷ  giá chính thức với tỷ giá trên thị trường tự do, tức giúp cải thiện dự trữ ngoại hối của Việt Nam do không phải gia tăng bán USD theo tỷ giá thấp, giảm bớt kỳ vọng đầu cơ và cả hoạt động buôn bán vốn và ngoại tệ lòng vòng kiếm lời dựa trên chênh lệch giữa 2 tỷ giá.

Thứ ba, đồng thời, việc điều chỉnh tỷ giá sát hợp hơn với giá thị trường tự do cũng giúp cho các doanh nghiệp được tính đúng, tính đủ chi phí vốn ngoại  tệ trong bảng hạch toán kinh doanh của mình.

Thứ tư, việc điều chỉnh tỷ giá còn giúp các ngân hàng cải thiện nguồn vốn ngoại tệ và từ đó cải thiện tính thanh khoản ngoại tệ của mình, hạn chế  xu hướng chênh lệch cao giữa mức tăng huy động và cho vay tín dụng bằng ngoại tệ (theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến cuối tháng 7/2010, huy động vốn bằng ngoại tệ của hệ thống ngân hàng thương mại đã giảm khoảng 2,4% so với tháng 12/2009, trong khi tín dụng ngoại tệ tăng 34,4%). Đến lượt mình, điều này còn giúp tăng cường tập trung  và quản lý kinh doanh ngoại tệ trên thị trường có tổ chức theo mục tiêu lựa chọn…   

Những hệ lụy là không tránh khỏi

Đương nhiên, sự điều chỉnh tỷ giá lần nào cũng không tránh khỏi những hệ lụy. Một là, có thể tạo ra cái gọi là rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh và tín dụng của những doanh nghiệp thực hiện bằng USD, hoặc vay VND lãi suất cao và phải nhập khẩu nguyên vật liệu đầu vào sản xuất nếu không có sự dự phòng tăng tỷ giá trong kế hoạch và hợp đồng đang thực hiện. Hai là, sự điều chỉnh tăng tỷ giá USD cũng ít nhiều tạo xung lực tăng giá vàng và các ngoại tệ khác trên thị trường trong nước. Ba là, việc kiểm soát chỉ số giá tiêu dùng (CPI) sẽ bị đặt dưới áp lực lớn hơn do các doanh nghiệp có thể thực hiện điều chỉnh giá bán ra các hàng hóa và dịch vụ do mình cung cấp vin vào lý do tăng tỷ giá USD, nhưng cần khẳng định rằng trước mắt áp lực thực tế của tăng tỷ giá với mức thấp lần này đến tăng giá bán ra hàng hóa và dịch vụ của doanh nghiệp  là không lớn như nhiều doanh nghiệp “hù dọa”. Bốn là, niềm tin vào VND sẽ suy giảm ít nhiều và làm tăng sức cản cho việc giảm dần  lãi suất tín dụng VND theo chỉ đạo gần đây của Chính phủ. Năm là, gánh nặng nợ nước ngoài và nợ công sẽ có thể đội thêm ít nhiều chi phí do tỷ giá tăng. Ngoài ra, có thể có sự gia tăng thâm hụt cán cân vãng lai ở những  khoản mục gắn liền với những chuyển dịch tăng tỷ giá tại thời điểm hiện hành…

Điều chỉnh tỷ giá linh hoạt là động thái cần thiết và bình thường

Cả trên phạm vi thế giới và quốc gia, điều chỉnh tỷ giá linh hoạt là động thái cần thiết và bình thường trong đời sống kinh tế thị trường trước những biến động thực tế không ngừng  cả về tương quan  giá trị các đồng tiền, cũng như tương quan cung -cầu trên thị trường tiền tệ.

Thực tế cho thấy, sự căng thẳng ngoại tệ trên thị trường tiền tệ trong nước thường tỷ lệ nghịch với độ chênh lệch cao và kéo dài của tỷ giá chính thức với tỷ giá trên thị trường tự do trong những thời điểm tương ứng.

Linh hoạt tỷ giá không có nghĩa là sự thay đổi chóng mặt của tỷ giá chính thức theo các quyết định chủ quan có tính cơ hội hoặc vì lợi ích cục bộ nào đó; lại càng không có nghĩa là có thể biến động ngược chiều với các xu hướng tỷ giá chung của các đồng tiền chủ chốt trên thế giới. Linh hoạt còn có nghĩa là không nên chỉ có sự biến động tỷ giá tăng hoặc giảm theo một chiều, chỉ có lên hoặc chỉ có xuống, tạo ra những kỳ vọng đầu cơ cao; đồng thời, cũng không có nghĩa là phải ngay lập tức điều chỉnh tỷ giá theo đúng tốc độ tăng hay giảm của một hoặc một số đồng tiền dù là rất quan trọng nào đó trên thế giới.

Sự linh hoạt của chính sách tỷ giá còn được thể hiện ở sự linh hoạt trong lựa chọn mục tiêu của chính sách tỷ giá. Không thể thoả mãn cùng lúc nhiều mục tiêu cho chính sách tỷ giá ở cùng một thời điểm, nhưng cũng không thể kéo dài mãi một chính sách tỷ giá chỉ phục vụ cho một mục tiêu nhất định dù là quan trọng trong bối cảnh nào đó, bất chấp những điều kiện khách quan đã thay đổi.

Linh hoạt tỷ giá còn bảo đảm phải có sự đồng bộ, tránh mâu thuẫn và sự triệt tiêu lẫn nhau giữa các công cụ chính sách tài chính-tiền tệ, nhất là chính sách tỷ giá và lãi suất, cũng như giữa chính sách tỷ giá với công cụ tài chính khác. Đồng thời, còn cần “căn” tỷ giá chính thức phụ thuộc vào độ “dày hay mỏng” của dự trữ quốc gia, vào các mục tiêu chính sách cơ bản và vào thực tế dòng tiền chảy trên thị trường, nhất là dòng ngoại tệ ra - vào qua biên giới.

Cần lưu ý rằng, linh hoạt tỷ giá không hề mâu thuẫn với yêu cầu về tính minh bạch và có thể dự báo được của chính sách tỷ giá. Nói cách khác, xu hướng tỷ giá cần bám sát các động thái và tương quan tiền tệ và thị trường trong nước và quốc tế, tránh thị trường chảy theo một hướng, còn chính sách tỷ giá lái theo một nẻo, làm mất tính ổn định khách quan của chính sách tỷ giá, làm giảm hiệu quả và cả uy tín chính phủ trong điều hành tỷ giá, gây thêm những rủi ro chính sách cho các doanh nghiệp, đồng thời làm xấu môi trường và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Việc nhấn mạnh một chiều các lợi ích của việc ấn định giá trị đồng bản tệ quá cao hoặc quá thấp, cũng như của việc thả nổi hoàn toàn tỷ giá là chỉ tính đến những lợi ích ngắn hạn và chứa đựng trong đó tất cả những hiểm hoạ mà sớm hay muộn sẽ bùng nổ trong tương lai, khiến toàn bộ nền kinh tế phải trả giá đắt hơn so với những lợi ích cục bộ thu được.

Trên tinh thần đó, trong thời gian tới, cần tiếp tục xu hướng điều hành linh hoạt tỷ giá theo các tín hiệu và nguyên tắc thị trường. Cần điều chỉnh tỷ giá có lên, có xuống, thời gian ngắn và nhanh hơn, với mức điều chỉnh thấp hơn và biên độ giao dich có thể rộng hơn…nhằm bớt tạo sốc tỷ giá và những hệ lụy mặt trái của điều chỉnh tỷ giá hơn…Đồng thời, Nhà nước cần tăng cường quản lý thị trường, kiểm soát các hiện tượng đầu cơ hoặc tung tin đồn thất thiệt, tăng giá kiểu “té nước theo mưa” và giải tỏa các hành xử tự phát,  tâm lý đám đông…

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần có dự phòng tăng-giảm tỷ giá trong các hợp đồng kinh doanh và tín dụng của mình; tiếp cận và sử dụng linh hoạt các công cụ ngân hàng giúp giảm thiểu rủi ro tỷ giá, cải thiện quản trị, tiết giảm chi phí sản xuất-kinh doanh…

TS Nguyễn Minh Phong

Phần 2: Thực hiện lãi suất cho vay thỏa thuận và theo hướng giảm dần