Năm mới, Hiến pháp mới, Chặng đường mới

Kết quả biểu quyết thông qua Hiến pháp

Trong suốt năm qua, Hiến pháp là một chủ đề chiếm những vị trí nổi bật trên tất cả các phương tiện truyền thông trong nước.

Trong bài viết nhân dịp Quốc hội khóa 13 thông qua Hiến pháp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đã đánh giá: “Với tinh thần lắng nghe, thấu hiểu, tiếp thu, chắt lọc tinh hoa trí tuệ từ ý kiến đóng góp của nhân dân; các cơ quan có trách nhiệm và các vị đại biểu Quốc hội đã làm việc tận tụy, tâm huyết để cuối cùng có được một bản Hiến pháp sửa đổi thông qua với sự đồng thuận rất cao”.

Báo chí đã nói rất nhiều về vị trí đặc biệt của Hiến pháp - đạo luật gốc của Nhà nước, về những sửa đổi trọng đại, mang tính lịch sử lần này. Nhưng Hiến pháp không chỉ có những tác động mang tầm vĩ mô, mà còn tác động hết sức cụ thể đến cuộc sống hằng ngày của mỗi công dân. Chỉ có điều, có những thứ vì quá quen thuộc nên ta không để ý chúng quan trọng đến mức nào.

Có thể kể đến một ví dụ nho nhỏ liên quan đến quyền con người, quyền công dân, những vấn đề hết sức hệ trọng và có nhiều điểm mới nổi bật trong Hiến pháp mới. Đó là khi đất nước còn trong những ngày chưa thống nhất, từ trong chính cuộc đấu tranh của nhân dân khắp mọi đô thị miền Nam, có người nhạc sĩ đã bày tỏ khát khao về một ngày mà “đời sống con người sẽ xanh tươi như cây cỏ của quê hương, sẽ đi đứng cười nói thong dong không còn sợ hãi”, điều bình thường trong xã hội hôm nay.

Năm mới thường gợi lại cho người ta những hoài niệm cũ. Nhắc tới Hiến pháp, không thể không nhắc đến những dòng bất hủ trong “Bản yêu sách của nhân dân An Nam” được Nguyễn Ái Quốc gửi đến Hội nghị Versailles năm 1919, khi đất nước còn chìm trong vòng nô lệ. Trong tám điều yêu sách, điều thứ bảy yêu cầu phải có hiến pháp cho nhân dân Việt Nam: “Bảy xin hiến pháp ban hành/Trăm điều phải có thần linh pháp quyền” (Việt Nam yêu cầu ca - diễn ca của bản yêu sách do Nguyễn Ái Quốc soạn để tuyên truyền).

“Năm mới nói chuyện cũ”, nhưng “ôn cố” cũng là để “tri tân”. Hơn một phần tư thế kỷ sau bản yêu sách nói trên, nước Việt Nam ta mới có một bản Hiến pháp đầu tiên trong lịch sử. Hiến pháp năm 1946 ra đời trong một bối cảnh dân ta không chỉ “đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ dân chủ cộng hòa”, mà còn “đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập”. Khát vọng giản dị, được “đi đứng cười nói thong dong” cũng là khát vọng chung của cả dân tộc ở thời điểm ấy.

Với Việt Nam, ngay từ những ngày lập quốc, Hiến pháp đã không chỉ là một văn kiện khẳng định chủ quyền của nhân dân, mà còn khẳng định vị thế độc lập của đất nước, như tinh thần của Tuyên ngôn Độc lập. Đó cũng là một trong những giá trị căn bản, có ý nghĩa hết sức hệ trọng của các bản Hiến pháp trong lịch sử Việt Nam, từ khi giành lại được giang sơn sau Cách mạng Tháng Tám.

Và Hiến pháp mới vừa được Quốc hội thông qua đương nhiên cũng không phải là một ngoại lệ. Khẳng định những giá trị của Hiến pháp mới, không thể không nhắc lại điều đó. Quyền con người, quyền công dân cũng thiêng liêng như chủ quyền quốc gia, độc lập dân tộc vậy.

Cũng nhìn lại lịch sử, các bản Hiến pháp đều ra đời trong bước ngoặt trọng đại của lịch sử dân tộc. Trong những bước ngoặt ấy, thành tựu là vô cùng lớn, nhưng khó khăn thách thức cũng không nhỏ.

Hiến pháp 1946 ra đời khi đất nước vừa giành được độc lập, chính quyền non trẻ ở trong thế “nghìn cân treo sợi tóc”. Hiến pháp 1959 ra đời khi đất nước đã thắng thực dân Pháp xâm lược, bắt đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, nhưng miền Nam vẫn chưa được giải phóng. Hiến pháp 1980 ra đời sau chiến thắng vĩ đại giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc năm 1975, nhưng đất nước vẫn chìm trong những khó khăn kinh tế. Hiến pháp 1992 được xây dựng và thông qua khi đất nước đã giành được những thành quả bước đầu trong Đổi mới, nhưng tiềm lực kinh tế khi ấy vẫn còn rất nhỏ bé, trong khi tình hình chính trị thế giới trải qua những biến động được đánh giá là dữ dội nhất thế kỷ 20, với sự tan rã của hệ thống XHCN.

Nhưng đất nước ta đã lần lượt vượt qua tất cả những khó khăn và trở ngại, với những bước “vượt khó” vươn lên ngoạn mục từ thời điểm các bản Hiến pháp mới được thông qua.  Thực tiễn lịch sử đó sẽ giúp chúng ta tự tin hơn vào con đường đã chọn.

Năm 2014 đã tới với những khó khăn, thách thức được dự báo là không nhỏ. Bản Hiến pháp mới được thông qua khi thế và lực của chúng ta đã mạnh hơn nhiều so với trước. Nếu Hiến pháp sửa đổi là bảo đảm chính trị-pháp lý vững chắc để đất nước vững bước tiến lên, thì thế và lực đó cũng sẽ là những bảo đảm vật chất để thực thi Hiến pháp, củng cố niềm tin của người dân vào một chặng đường phát triển mới của đất nước.

Kim Tuấn