Bộ Tài chính tổ chức hội thảo về Tái cấu trúc doanh nghiệp Nhà nước

Ảnh: Chinhphu.vn

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng nhiều doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế, tổng công ty được sắp xếp lại và cổ phần hóa đã mang lại những kết quả đáng khích lệ.

Song bên cạnh đó, những hạn chế các doanh nghiệp nhà nước vẫn tiếp tục lộ diện, nhất là trong thời gian khủng hoảng và hậu khủng hoảng tài chính thế giới từ năm 2008 đến nay.

Theo Điều tra của Tổng Cục Thống kê, tỷ suất lợi nhuận trên vốn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước các năm 2007-2009 là dao động trong khoảng 3,5-4,3%. Còn tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu của các doanh nghiệp nhà nước giao đoạn 2007-2009 là 6,3-8,2%.

Trong thời gian qua, tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh đã có đổi mới nhưng vẫn còn “hụt hơi” chưa theo kịp sự biến động của thị trường. Trong khi đó, việc đầu tư vốn dàn trải, đầu tư ngoài ngành vào những lĩnh vực rủi ro lớn (tài chính, bất động sản…) dẫn đến nguy cơ gây thất thoát vốn nhà nước và gia tăng nợ xấu.

Theo GS.TSKH Trương Mộc Lâm, Nguyên Hiệu trưởng Đại học Tài chính-Kế toán, nguyên Chủ tịch Tập đoàn Bảo Việt, có hiện tượng lạm dụng hình thành thêm các công ty cháu, chắt tại nhiều đơn vị. Có đơn vị sau hàng năm thành lập công ty con vẫn chưa có điều lệ, quy chế tài chính, Tổng giám đốc đơn vị mẹ có quyền quyết định can thiệp quá sâu sang công ty con, công ty cháu.

Đa số các đại biểu bày tỏ quan điểm là doanh nghiệp nhà nước vẫn phải giữ vị trí quan trọng. Việc tiến hành tái cấu trúc cũng cần hết sức thận trọng, việc tư nhân hóa một cách vội vã sẽ gây hậu quả khó lường cho xã hội.

Giảm tỷ trọng, tăng hiệu quả

Theo PGS.TS Hoàng Trần Hậu, Phó Giám đốc Học viện Tài chính, các doanh nghiệp nhà nước cần rút bớt hoặc chia sẻ bớt tỷ trọng, các ngành sản xuất kinh doanh so với giai đoạn hiện nay đi kèm với việc cải thiện chất lượng.

Nên tiếp tục củng cố, duy trì  doanh nghiệp nhà nước trong những lĩnh vực kinh tế tư nhân không thể thực hiện hoặc thực hiện không hiệu quả, các lĩnh vực chủ chốt góp phần  ổn định vĩ mô, một số lĩnh vực như an ninh quốc phòng, quản lý tài nguyên chiến lược, công nghệ đầu tư mạo hiểm phát triển công nghệ mới...

Việc tái cấu trúc doanh nghiệp cần được thực hiện đồng bộ từ tái cấu trúc tư duy, thể chế, mô hình hoạt động, đầu tư, tái cấu trúc quản lý doanh nghiệp nhà nước. Trong đó, cần khẩn trương thiết lập hệ thống giám sát tài chính đủ mạnh, giám sát hiệu quả việc sử dụng vốn và có thông tin cho cơ quan quản lý giám sát và công chúng.

TS.Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng: Việc giải bài toán về người đại diện đóng vai trò quan trọng, làm sao để người đại diện điều hành quản lý doanh nghiệp hiệu quả.

Theo các đại biểu, cần có mục tiêu cụ thể và tuyển chọn người điều hành một cách khách quan, có năng lực thật sự, đặt ra những mục tiêu cụ thể trong hoạt động sản xuất kinh doanh phải hoàn thành, tránh sự mập mờ, đổ lỗi việc điều hành kém cho lý do phải thực hiện nhiệm vụ chính trị, an sinh xã hội.

Về cổ phần hóa gắn liền với minh bạch hóa, các đại biểu cho rằng, doanh nghiệp phải niêm yết trên thị trường chứng khoán, sẽ góp phần tạo những áp lực cho doanh nghiệp phải tự đổi mới khả năng quản trị, nếu muốn tồn tại và phát triển. Những doanh nghiệp tồn tại và phát triển được sẽ có thể huy động vốn với giới hạn dồi dào trên thị trường chứng khoán, giảm sự phụ thuộc vốn vào ngân hàng, cũng như đầu tư từ ngân sách.

Còn theo GS.TSKH Trương Mộc Lâm, đa số các doanh nghiệp chỉ nên tổ chức ở mức 2 tầng là phù hợp, các công ty con tham gia các lĩnh vực phụ trợ, hỗ trợ với công ty mẹ. Công ty mẹ chỉ nên đóng vai trò cổ đông, phối hợp sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, GS.TSKH Trương Mộc Lâm cũng cho rằng việc các công ty tài chính hình thành trong tập đoàn dễ dẫn đến hình thành các khoản vay dưới chuẩn, gây rủi ro.

Mới đây nhất, ngày 14/11, để tăng cường công khai, minh bạch thông tin về các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính công khai báo cáo của Chính phủ về tình hình tài chính và hoạt động của các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước. Báo cáo của Chính phủ về tình hình kinh tế - xã hội năm 2011, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2012 và 5 năm 2011-2015 do Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng trình bày tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XIII nhấn mạnh, phải rà soát đánh giá toàn diện hiệu quả hoạt động của các tập đoàn kinh tế và tổng công ty. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước chỉ tập trung vào những ngành nghề kinh doanh chính; kiên quyết thực hiện thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp mà Nhà nước không cần chi phối và thoái vốn đã đầu tư vào các hoạt động ngoài ngành kinh doanh chính. Có phương án sắp xếp kiện toàn các doanh nghiệp thua lỗ. Đổi mới mô hình tổ chức và quản trị tại các doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ 100% vốn; đồng thời, hoàn thiện các quy định về quyền đại diện chủ sở hữu và người quản lý trong doanh nghiệp có vốn nhà nước, về cơ chế quản lý tài sản nhà nước tại doanh nghiệp, cơ chế giám sát, kiểm tra và chế tài xử lý. Thực hiện công khai kết quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, đặt doanh nghiệp nhà nước vào môi trường cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác.

Huy Thắng