Những vấn đề đặt ra cho các khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu

Ảnh minh họa

Hội thảo “Tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng - những vấn đề đặt ra cho các khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu ở Việt Nam” vừa được tổ chức sáng nay, 19/11, tại thành phố Hải Phòng.

Tại hội thảo, ông Mai Xuân Hùng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, kể từ khi khu kinh tế mở đầu tiên là Chu Lai được thành lập và đi vào hoạt động năm 2003, đến nay đã có 15 khu kinh tế được quy hoạch, hình thành và phát triển. Đồng thời cả nước cũng đã có 28 khu kinh tế cửa khẩu.

Tuy đã góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, song cũng có những ý kiến cho rằng việc “rải” đầu tư vào quá nhiều khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu như hiện nay đang trở thành gánh nặng cho ngân sách; trong khi hiệu quả chưa được như mong muốn: với quy mô diện tích lớn gấp 10 lần các khu công nghiệp, nhưng các khu kinh tế hàng năm chỉ đóng góp cho ngân sách khoảng 600 triệu USD.

Với sự tham dự của nhiều chuyên gia kinh tế và các nhà quản lý, hội thảo không chỉ đưa đến cái nhìn tổng thể về thực trạng mà còn đề xuất nhiều giải pháp để đổi mới, phát triển các khu kinh tế.

Chuyên gia kinh tế Võ Đại Lược nhận xét, Việt Nam chưa có một đặc khu kinh tế  thực sự nào mà về cơ bản chỉ là những khu công nghiệp. Trong khi vốn đầu tư nước ngoài không đạt mục tiêu lại gây lãng phí về đất đai và hiệu quả đầu tư thấp. 
 
Vì vậy, xây dựng cơ chế phân bổ nguồn lực hợp lý cho các khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu trong mối quan hệ khăng khít với tái cấu trúc đầu tư, nhất là đầu tư công là một trong những yêu cầu được đặt ra tại hội thảo.

Còn theo ông Vũ Thành Tự Anh, mục tiêu quan trọng nhất của việc xây dựng các khu kinh tế ở Việt Nam là để thử nghiệm các mô hình, thể chế, và chính sách mới nhằm tạo ra các động lực phát triển có tính đột phá, nhờ đó đem lại sức sống mới, nâng cao năng lực cạnh tranh và đẩy mạnh xuất khẩu cho toàn nền kinh tế song hầu như rất khó thực hiện. Điển như hình khu kinh tế được thành lập đầu tiên là Chu Lai, không có chính sách mới, khai thác để giao thương cũng chưa đáng kể, chưa là động lực phát triển của miền Trung. 
 
Theo phân tích của nhiều ý kiến thì hầu hết các khu kinh tế ven biển được thành lập ở những địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, thậm chí đặc biệt khó khăn, nên rất khó có thể đạt được mục tiêu thúc đẩy kinh tế và tỷ lệ lấp đầy rất thấp. 
 
Trong khoảng 3 năm trở lại đây, trong tiến trình vận động chung của nền kinh tế cũng như của tư duy quản lý kinh tế, quan điểm phát triển khu kinh tế được bổ sung thêm một số nội hàm mới, trong đó quan trọng nhất là về chuyển đổi cơ cấu kinh tế, liên kết vùng, phát triển bền vững, và phát huy kinh tế biển. 

Mặc dù đã tiến thêm được một số bước quan trọng về nhận thức phát triển  khu kinh tế, song cho đến nay, việc thực hiện các quan điểm này còn rất hạn chế, thậm chí trong một số trường hợp còn đi ngược lại các quan điểm chỉ đạo của Chính phủ, đặc biệt là về liên kết vùng, bảo vệ môi trường, và bền vững về tài chính, ông Vũ Thành Tự Anh đánh giá.

Thông tin từ những bản tham luận khác được gửi đến hội thảo cũng đưa ra khá nhiều nghịch lý và mâu thuẫn trong phát triển các khu kinh tế. 

Vì vậy, xây dựng cơ chế phân bổ nguồn lực hợp lý cho các khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu trong mối quan hệ khăng khít với tái cấu trúc đầu tư, nhất là đầu tư công là một trong những yêu cầu được đặt ra tại hội thảo.

Vũ Trọng