Vụ Snowden thử thách quan hệ Mỹ và các nước

Ảnh: AP

Hiện tại, Snowden đang bị mắc kẹt tại một sân bay của Nga. Do đó, Mỹ đã chính thức yêu cầu phía Nga cho phép dẫn độ Snowden về Mỹ để xét xử. Phía Nga rõ ràng đang lúng túng trong vụ việc này, Moscow nói rõ rằng Snowden là một vị khách không được chào đón vì anh này càng ở lâu thì nguy cơ xung đột về ngoại giao với Washington càng tăng cao.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã một mặt từ chối dẫn độ công dân Mỹ này về Mỹ, mặt khác lại cảnh cáo Snowden rằng chỉ có thể được cấp quyền tị nạn tại Nga trong trường hợp Snowden đồng ý ngưng các hành động làm phương hại đến chính phủ Mỹ. Trong khi đó, các quan chức Nga đã tỏ ra vui mừng khi thấy Snowden thành công trong việc tránh bị Mỹ bắt giữ kể từ sau khi anh này tiết lộ thông tin mật về chương trình do thám nội địa của Washington.

Phát biểu trong cuộc họp báo thường kỳ tại Nhà Trắng, Thư ký báo chí của Tổng thống Mỹ, Jay Carney nói rằng, Mỹ “đang duy trì cuộc đối thoại” với Nga về số phận của Edward Snowden. Khi được hỏi liệu việc từ chối giao nộp Snowden có ý nghĩa như thế nào đối với quan hệ Mỹ-Nga, Jay Carney cho biết, “các cuộc thảo luận song phương đang diễn ra" và rằng ông không muốn tiên đoán các sự kiện.

Trong một bức thư gửi Đại sứ Nga tại Washington Sergei Kislyak, Thượng nghị sỹ Mỹ Lindsey Graham nói rằng, tình hình xung quanh cựu sỹ quan CIA Edward Snowden “là một thử thách quan trọng cho sự “cài đặt lại” mối quan hệ giữa Mỹ và Nga”. Theo Lindsey Graham, “nếu hai quốc gia nhằm mục đích thúc đẩy mối quan hệ xây dựng, thì hợp tác của Nga trong vấn đề này là bắt buộc".

Trong quan hệ với Trung Quốc, Thư ký báo chí Nhà Trắng Jay Carney nói “Chúng tôi rất thất vọng về quyết định của các nhà chức trách tại Hong Kong (Trung Quốc), mặc dù Mỹ đã có yêu cầu bắt giữ anh ta. Thông qua các kênh ngoại giao, chúng tôi đã tuyên bố phản đối mạnh mẽ của mình với chính quyền Hong Kong (Trung Quốc) và chính phủ Trung Quốc. Những hành động đó gây hại cho quan hệ song phương giữa Mỹ và Hong Kong (Trung Quốc), cũng như Mỹ và Trung Quốc”.

Jay Carney còn bày tỏ “sự thất vọng sâu sắc và bất bình mạnh mẽ” trước việc nhà chức trách Hong Kong (Trung Quốc) đã cho phép Snowden tự do bay đến Moscow và cho rằng sự việc không thể trót lọt như vậy nếu thiếu sự can thiệp của Trung Quốc. Ông này còn cảnh báo: “Việc này sẽ không thể không để lại hậu quả nghiêm trọng trong quan hệ của Washington với Bắc Kinh”. Trong khi đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng tình hình liên quan đến Snowden “đang gây tổn hại cho mối quan hệ giữa Mỹ và Hong Kong (Trung Quốc), cũng như giữa Mỹ và Trung Quốc”.

Trung Quốc lại cho rằng "những lời buộc tội" của Mỹ là vô căn cứ và rằng Mỹ "nợ một lời xin lỗi đối với Trung Quốc và những nước mà Mỹ đã do thám".

Mặc dủ ủng hộ Mỹ trong việc từ chối đơn xin tỵ nạn của Snowden, nhưng nhiều nước châu Âu cũng tỏ ra bất bình với Mỹ sau những tiết lộ của Snowden về việc Mỹ thu thập thông tin tình báo về châu Âu qua Internet và điện thoại bất hợp pháp. Theo báo Anh - The Guandian, tổng cộng có tới 38 sứ quán và phái đoàn đại diện ngoại giao các nước là đối tượng do thám của tình báo Mỹ, như bị cài micro trong các thiết bị thông tin điện tử, đấu cáp nghe trộm, thu thập thông tin qua các antenna đặc biệt.  Ngoài các đối thủ truyền thống do khác biệt về hệ tư tưởng và một số nước nhạy cảm ở Trung Đông, danh sách theo dõi của Mỹ còn có cả sứ quán Pháp, Ý, Hy Lạp, và một số đồng minh của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico.

Phản ứng về vụ việc này, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius nhấn mạnh: "Các sự việc trên, nếu được khẳng định, thì không thể chấp nhận được và đề nghị Mỹ có giải thích sớm nhất". Tổng thống Pháp Francois Hollande yêu cầu Washington chấm dứt ngay lập tức các hoạt động theo dõi, nghe lén các cơ quan đại diện EU. Ông nói: "Không thể chấp nhận kiểu hành xử như vậy giữa các nước đối tác và đồng minh".

Bộ trưởng Tư pháp của Đức, Sabine Leutheusser Schnarrenberger: "Nếu các tiết lộ trên báo chí  là đúng, điều này khiến chúng ta nhớ lại các hoạt động được tiến hành giữa các kẻ thù  trong thời kỳ Chiến tranh lạnh. Nó vượt quá  sức tưởng tượng là các người bạn Mỹ của chúng ta coi châu Âu như kẻ thù".

Nhiều giới chức các nước Đức, Ý, Pháp, Luxembourg và ngay EU nói rằng, những tiết lộ mới nhất này có  thể làm hỏng việc thương lượng đang diễn ra về một hiệp ước mậu dịch xuyên Đại Tây Dương, mục đích tạo nên việc làm và đẩy mạnh việc trao đổi hàng hóa hàng tỷ USD mỗi năm và cũng được xem là khu vực tự do mậu dịch lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, hy vọng này có nguy cơ tan vỡ khi vụ bê bối nghe lén bị lật tẩy. Các nước châu Âu, đặc biệt là Đức, vốn hoài nghi về ý đồ của Mỹ giờ đây hoàn toàn có cớ để trì hoãn tiến trình đàm phán FTA.

Theo Guy Verhofstadt, cựu Thủ tướng Bỉ và hiện là lãnh đạo phái tự do tại Nghị viện châu Âu, vụ việc này đã gây ra khủng hoảng niềm tin giữa các nước. Nếu nước Mỹ không có giải thích rõ ràng và có sức thuyết phục, thì “nạn nhân” đầu tiên của việc tiết lộ thông tin của Snowden là dự án hiệp định tự do trao đổi mậu dịch Mỹ-châu Âu. Washington và Brussels dự kiến sẽ bắt đầu các cuộc đàm phán FTA từ đầu tháng 7/2013 để mở ra một khu vực mậu dịch tự do trị giá hàng nghỉn tỷ USD. Tuy nhiên, vụ bê bối nghe lén có thể sẽ phủ mây đen lên bàn đàm phán, đẩy lùi nỗ lực tăng cường thương mại xuyên Đại Tây Dương.

Vụ bê bối do một loạt nước châu Âu chặn máy bay của Tổng thống Bolivia E. Morales vì nghi ngờ trên máy bay chở Edward Snowden tiếp tục là nguyên nhân leo thang căng thẳng giữa Bolivia và Mỹ, cũng như đẩy nhiều nước châu Mỹ Latinh vào thế khó xử trong vụ việc này.

Theo Michael Shifter, Chủ tịch Đối thoại liên Mỹ, một Trung tâm nghiên cứu và phân tích ở Washington, "cho dù châu Mỹ Latinh vẫn có truyền thống đón tiếp người xin tị nạn rất hào phóng, nhưng sẽ rất khó mà Snowden có thể đến được Ecuador”. Theo chuyên gia này, chính quyền những nước như Ecuador, Venezuela và Bolivia vẫn thường thách đố Mỹ, vì đó là cách để họ huy động công luận trong nước, thế nhưng không một nước nào dám cắt đứt hoàn toàn bang giao với Mỹ, lý do là vì cái giá phải trả, nhất là về mặt kinh tế, sẽ là rất đắt.

Rõ ràng là, vụ Snowden đang gây ra những rạn nứt mới trong quan hệ giữa Mỹ với nhiều nước trên thế giới, buộc các nước này phải hành động để hàn gắn những vết nứt không nhỏ trong vụ Snowden./.

Nguyễn Chiến