Đề xuất việc điều chỉnh chính sách với người cao tuổi

Luật Người cao tuổi, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2010, là một hệ thống chính sách toàn diện, phù hợp, bảo đảm người cao tuổi được chăm sóc và phát huy vai trò quan trọng của mình trong đời sống xã hội, mang đậm tính nhân văn sâu sắc, truyền thống "uống nước nhớ nguồn", thấm đượm tình cảm quý báu, đạo lý tốt đẹp từ ngàn đời của dân tộc ta.

Tuy nhiên, Luật Người cao tuổi (NCT) cũng bộc lộ một số bất cập, vì vậy, xin đề xuất một số ý kiến liên quan đến vấn đề trợ cấp xã hội đối với người cao tuổi.

Độ tuổi được hưởng trợ cấp xã hội còn cao

Tại Điều 17 của Luật Người cao tuổi và Điều 6 của Nghị định 06/2011/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật NCT quy định về độ tuổi NCT được hưởng trợ cấp xã hội như sau: “1/ Người cao tuổi thuộc hộ gia đình nghèo không có người có nghĩa vụ và quyền phụng dưỡng hoặc có người có nghĩa vụ và quyền phụng dưỡng nhưng người này đang hưởng chế độ trợ cấp xã hội hằng tháng.  2/ Người từ đủ 80 tuổi trở lên không thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này mà không có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, trợ cấp xã hội hằng tháng”.

Với quy định này thì NCT từ đủ 80 tuổi trở lên mới được hưởng trợ cấp xã hội.

So với thực trạng về đời sống và tình hình kinh tế-xã hội ở Việt Nam có thể nói độ tuổi được hưởng trợ cấp xã hội hiện nay là quá cao.

Hiện nay độ tuổi trung bình của NCT Việt Nam là 72 tuổi; NCT sống chủ yếu ở nông thôn với tỷ lệ 72,9%, phần lớn là những người lao động vất vả, đời sống còn khó khăn, thu nhập còn thấp.

Theo các báo cáo nghiên cứu đánh giá mới đây, phần lớn các thế hệ NCT hiện nay sinh trưởng trong thời kỳ chiến tranh bảo vệ Tổ quốc nên hầu hết không có điều kiện bảo vệ sức khỏe; 95% NCT có bệnh (chủ yếu là các bệnh mãn tính không lây truyền) nhưng có tới 30% NCT không có bảo hiểm y tế, 50% NCT không có khả năng chi trả chi phí điều trị nên bỏ mặc không điều trị bệnh dù biết là nguy hiểm cho sức khỏe hoặc tính mạng.

Như vậy, với độ tuổi trung bình của NCT là 72 tuổi và đời sống cùng điều kiện vật chất còn nhiều khó khăn như hiện tại thì việc hạ độ tuổi được hưởng trợ cấp xã hội đối với NCT hiện nay là việc làm rất cần thiết, thể hiện tính nhân văn ưu việt của chế độ xã hội ta.

Bỏ sót đối tượng NCT được hưởng trợ cấp xã hội

Theo Điều 17 của Luật NCT (đã dẫn ở trên), thân nhân của người tham gia cách mạng sẽ không thuộc đối tượng điều chỉnh này.

Thực tiễn triển khai và áp dụng Luật NCT cho thấy, những người tham gia cách mạng đã mất thì thân nhân của họ sẽ được hưởng tiền tuất. Ngoài số tiền tuất này, họ không được hưởng một chế độ nào khác trong chính sách bảo trợ xã hội dành cho người cao tuổi (như được hưởng bảo hiểm y tế miễn phí, được hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng, được địa phương thăm hỏi và tặng tiền, quà vào dịp lễ tết…).

Thiết nghĩ, đây là một quy định cần sớm được điều chỉnh, sửa đổi. Vì chính sách cho thân nhân của người tham gia cách mạng được hưởng tiền tuất là sự đãi ngộ của Nhà nước dành cho gia đình chính sách. Nhưng với quy định như trên, vô hình trung đã khiến thân nhân của người tham gia cách mạng bị thiệt thòi hơn người dân bình thường. Tuy mức tiền có cao hơn so với mức tiền trợ cấp xã hội, nhưng bản thân họ lại lại không được hưởng bảo hiểm y tế - một điều rất cần thiết đối với cuộc sống của người già.

Mức trợ cấp xã hội đối với NCT còn thấp

Khoản 1, Điều 6 Nghị định 06/2011/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật NCT quy định mức chuẩn trợ cấp xã hội để xác định mức trợ cấp xã hội hằng tháng, mức trợ cấp nuôi dưỡng hằng tháng đối với người cao tuổi là 180.000 đồng (hệ số 1,0).

Căn cứ vào mức sống trung bình hiện nay, cũng như mức lương cơ bản theo quy định của Nhà nước, có thể nói mức chuẩn trợ cấp xã hội để xác định mức trợ cấp xã hội hằng tháng, mức trợ cấp nuôi dưỡng hằng tháng đối với người cao tuổi hiện nay còn thấp, không còn phù hợp với tình hình thực tế và điều kiện kinh tế xã hội hiện nay.

Thực tế cho thấy phần lớn nhóm NCT quy định ở Điều 17 của Luật NCT đều phải sống chủ yếu là dựa vào con cháu. Do đó, Nhà nước cũng cần có chính sách để điều chỉnh kịp thời, tăng mức chuẩn trợ cấp xã hội để xác định mức trợ cấp xã hội hằng tháng, mức trợ cấp nuôi dưỡng hằng tháng đối với NCT.

Từ những hạn chế nói trên có thể thấy việc rà soát cơ chế, chính sách hiện hành, nhằm đưa ra đề xuất sửa đổi, điều chỉnh những quy định không còn phù hợp liên quan đến công tác trợ cấp xã hội đối với NCT là điều rất cần thiết.

Luật sư Hà Thị Thanh

(Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Hưng Yên)