ĐHQG Hà Nội: Nhớ lại những ngày đầu gian khó

Ban Giám đốc ĐHQGHN ngày ra mắt, tháng 4/1994

Trong những năm tháng đầy gian khó ban đầu (1994-2001), sự ra đời, phát triển, vận hành của ĐHQGHN gắn liền với công sức Giáo sư Viện sĩ Nguyễn Văn Đạo – Vị Giám đốc đầu tiên của ĐHQGHN. Với nhãn quan xa rộng, trên một tư duy sâu sắc về triết lý giáo dục, sau bao nỗ lực của cá nhân giáo sư, cùng các thế hệ lãnh đạo và cán bộ, công chức, viên chức của ĐHQGHN, mô hình Đại học Quốc gia với những hoạt động mang tính tự chủ rất cao càng ngày được củng cố và khẳng định.

Lễ ra mắt ĐHQGHN đã được tiến hành trọng thể với sự có mặt của đông đảo cán bộ của ĐHQGHN, lãnh đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ban Khoa giáo Trung ương, Ban Tổ chức cán bộ của Chính phủ, các Bộ, ngành ở Trung ương, Thành uỷ Hà Nội.

Tại buổi lễ này, Giám đốc ĐHQGHN đã phát biểu cương lĩnh đầu tiên của ĐHQGHN, nhấn mạnh đến việc xây dựng ĐHQGHN trở thành một trung tâm đào tạo chất lượng cao, có sự kết hợp quốc tế, và coi việc xây dựng Quy chế về Tổ chức và Hoạt động của ĐHQGHN là nhiệm vụ trọng tâm trước mắt rất quan trọng, nhấn mạnh đến nhân tố cốt yếu đảm bảo xây dựng thành công ĐHQGHN là đoàn kết nội bộ với khẩu hiệu hành động “Đoàn kết - Ổn định - Phát triển”.

Công việc ban đầu của ĐHQGHN bề bộn, công tác đối nội, đối ngoại, rồi bên cạnh đó cùng với những ý kiến ủng hộ việc thành lập ĐHQGHN vẫn có sự hoài nghi, thắc mắc, song ban lãnh đạo ĐHQGHN ưu tiên tập trung thì giờ, công sức và trí tuệ cho việc xây dựng bản Dự thảo Quy chế về Tổ chức và Hoạt động của ĐHQGHN để trình Thủ tướng Chính phủ. Bản Dự thảo Quy chế đã được chỉnh sửa đến 5 lần, có lấy ý kiến rộng rãi các nhà khoa học trong ĐHQGHN. Ông Nguyễn Văn Giao, chuyên viên cao cấp của Văn phòng Chính phủ, đã góp nhiều ý kiến quan trọng, phản ánh rõ các quan điểm mới của Thủ tướng về việc xây dựng ĐHQGHN.

Việc xây dựng ĐHQGHN là một chủ trương đúng và rất mạnh dạn của Bộ Chính trị và Chính phủ. Song mô hình tổ chức cụ thể và phương thức hoạt động của ĐHQGHN chưa phải đã rành rọt ngay từ ban đầu. Nó là cả một quá trình phát triển tư duy và nhận thức, từ giản đơn đến phức tạp. Trong việc thực hiện chủ trương này có vai trò quyết định của Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

Chiều ngày 30/5/1994, ngay sau phiên họp của Thường trực Chính phủ, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã truyền đạt những ý kiến rất quan trọng, định hướng cho việc xây dựng Quy chế về Tổ chức và Hoạt động của ĐHQGHN. Thủ tướng nói đại ý: Hoạt động của ĐHQGHN gắn với sự điều hành của Chính phủ. Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ quản lý ĐHQGHN về mặt nhà nước... Trong kinh tế, Chính phủ thành lập các tập đoàn kinh tế lớn. Trong giáo dục, xây dựng hai trung tâm lớn là ĐHQGHN và ĐHQG TP Hồ Chí Minh... Điều băn khoăn của Thủ tướng là địa điểm cho ĐHQG quá nhỏ, cần có vài trăm hec ta nhưng phải đi xa... (trước đó đã bàn sẽ xây dựng ĐHQGHN ở Cầu Giấy, mở rộng ĐHSP thêm gần chục hec ta nữa. Sau này Thủ tướng đã quyết định cấp cho ĐHQGHN 1.200 ha tại Hoà Lạc).

Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong một lần đến thăm ĐHQGHN.

Ngày 3/6/1994, lúc 14h00, Phó Thủ tướng Nguyễn Khánh đã chủ trì cuộc họp quan trọng bàn về Quy chế Tổ chức và Hoạt động của ĐHQGHN, với sự có mặt của các đồng chí Bộ trưởng Trần Hồng Quân, Trưởng ban TCCB của Chính phủ Phan Ngọc Tường và đại diện Ban Khoa giáo. Nhiều ý kiến khác nhau đã được tranh luận rất căng thẳng, cuối cùng, Phó Thủ tướng kết luận:

1. Cho ĐHQGHN được sử dụng con dấu mang hình Quốc huy (như hai Trung tâm Khoa học quốc gia).

2. Tài chính, biên chế do Chính phủ phê duyệt.

3. Được toàn quyền quyết định về hợp tác quốc tế.

4. Được cấp tất cả các loại bằng: Cử nhân, Thạc sĩ, Tiến sĩ.

Ngày 5/9/1994, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định ban hành Quy chế với sự chấp nhận về cơ bản Dự thảo do ĐHQGHN trình, trong đó Chính phủ cho phép ĐHQGHN được quyền tự chủ rất cao về mọi lĩnh vực hoạt động: đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, tài chính, tổ chức... Về hình thức, các quyền tự chủ này được thể hiện qua con dấu. Trong điều kiện cụ thể của nước ta, một cơ quan được sử dụng con dấu mang hình Quốc huy mới có điều kiện quan hệ, giao dịch với các Bộ, ngành và được trực tiếp báo cáo với Thủ tướng Chính phủ.

Sau đó, ngày 22/9/1994, Văn phòng Chính phủ đã có công văn đồng ý cho ĐHQGHN khắc con dấu mang hình Quốc huy và vành ngoài ghi chữ "Đại học Quốc gia Hà Nội", công văn này cùng được gửi cho Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Công an.

Sau này, trong quá trình xây dựng và phát triển của mình, ĐHQGHN còn phải trải qua nhiều cuộc thăng trầm, chủ yếu xoay quanh vấn đề cốt lõi là quyền tự chủ của ĐHQGHN, có lúc tưởng chừng như không vượt qua nổi. Song, nhờ vào ý chí quyết tâm, tinh thần phấn đấu kiên cường không mệt mỏi của tập thể lãnh đạo, sự đoàn kết, ủng hộ của các đơn vị thành viên và nhờ có tư tưởng đổi mới giáo dục đại học của các đồng chí lãnh đạo cao cấp nhất của Đảng và Nhà nước: Tổng Bí thư, Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ, các đồng chí Cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng, ĐHQGHN đã có được một Quy chế về Tổ chức và Hoạt động như hiện hành - một Quy chế mang tính cách mạng sâu sắc trong giáo dục đại học, mở đường cho ĐHQGHN tiến lên mạnh mẽ, phát triển vượt bậc, mau chóng đạt đến trình độ quốc tế, đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự nghiệp CNH-HĐH đất nước.

Nhật Nam