chính phủ nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa việt nam
Báo Điện tử Chính phủ
Dư luận thế giới lên án hành động sai trái của Trung Quốc
(Chinhphu.vn) - Việc Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương 981 (Haiyang Shiyou 981) trong vùng biển Việt Nam đã trở thành chủ đề “nóng” của thời sự quốc tế.
ASEAN cần đoàn kết để sớm hoàn tất COC
Cuộc họp căng thẳng của các Ngoại trưởng ASEAN sáng 10/5 tại Naypyitaw (Myanmar) đã đạt được kết quả quan trọng là một tuyên bố riêng rẽ về tình hình Biển Đông. Đây có thể coi là một động thái chưa có tiền lệ trong các cuộc họp Ngoại trưởng trước một Hội nghị thượng đỉnh ASEAN, khi các quốc gia thành viên thống nhất được quan điểm về một tuyên bố chung cho riêng một vấn đề đang nóng bỏng.
“Tuyên bố của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN về tình hình Biển Đông hiện nay” có 4 điểm:
1. Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN bày tỏ quan ngại sâu sắc về các vụ việc đang diễn ra trên Biển Đông, đã làm gia tăng tình hình căng thẳng tại khu vực.
2. Các Bộ trưởng yêu cầu các bên liên quan, trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc đã được thừa nhận chung của luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, thực hiện kiềm chế và tránh các hành động có thể làm phương hại đến hòa bình và ổn định của khu vực; giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.
3. Các Bộ trưởng khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình và ổn định an ninh, an toàn hàng hải, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, cũng như Nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông và Tuyên bố cấp cao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 15 kỷ niệm Tuyên bố chung của các bên về Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (DOC).
4. Các Bộ trưởng đồng thời kêu gọi các bên tham gia DOC thực hiện đầy đủ tuyên bố này nhằm tạo môi trường tin cậy và xây dựng lòng tin. Các Bộ trưởng cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC).
Trả lời phỏng vấn đài Channel News Asia (Singapore) ngày 9/5, Tổng Thư ký ASEAN Lê Lương Minh xem vụ Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương-981 vào vùng biển Việt Nam và cho tàu Trung Quốc đâm vào tàu Việt Nam tại khu vực giàn khoan là “cực kỳ nghiêm trọng”. Tổng Thư ký ASEAN nhấn mạnh: “Với tình hình căng thẳng đang có chiều hướng gia tăng, ASEAN cần sớm hoàn tất Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC)”.
Tổng thống Philippines Benigno Aquino ngày 10/5 kêu gọi lãnh đạo các quốc gia thành viên ASEAN cùng đương đầu với mối đe dọa từ những tham vọng bá quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Ông Aquino cho biết ông sẽ nêu những ảnh hưởng lên khu vực của sự kiện này (Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển Việt Nam) với các lãnh đạo các nước Đông Nam Á trong Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Myanmar.
Tổng thống Aquino nói mặc dù không phải tất cả các nước thành viên ASEAN đều có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc trên Biển Đông, nhưng vấn đề này có liên quan đến an ninh hàng hải của cả khu vực nói chung. Ông Aquino cho biết thêm ông sẽ kêu gọi ASEAN đoàn kết để sớm hoàn thành Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC). "Bước đi này thể hiện niềm tin của chúng tôi, rằng một vấn đề ảnh hưởng tới tất cả các nước trong khu vực không thể giải quyết được một cách hiệu quả chỉ thông qua đối thoại giữa hai nước", Tổng thống Philippines nhấn mạnh .
Ngoại trưởng Singapore K. Shanmugam tuyên bố: "Trên Biển Đông, sự cố mới nhất xảy ra là một vấn đề rất nghiêm trọng”. Ông Shanmugam khẳng định: "Trung lập không có nghĩa là giữ yên lặng. Nếu Hiệp hội giữ yên lặng về những sự cố gần đây thì uy tín của ASEAN sẽ bị tổn hại nghiêm trọng”.
 |
| Bản đồ minh họa vị trí giàn khoan Hải Dương 981 (Haiyang Shiyou 981) của Trung Quốc hạ đặt trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa Việt Nam (ô màu đen trong hình). Ảnh: Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam. |
Chân lý lịch sử đứng về phía Việt Nam
Ông Alberto Anaya Gutiérrez, Tổng Bí thư Đảng Lao động Mexico (PT), Hạ nghị sỹ Liên bang, Chủ tịch Nhóm Nghị sỹ Hữu nghị Mexico-Việt Nam tuyên bố: “Sự việc đang xảy ra ở vùng biển của Việt Nam là điều đáng tiếc”.
Ông Alberto Anaya Gutiérrez cũng nhấn mạnh: “Chân lý lịch sử đứng về phía Việt Nam, luật pháp quốc tế ủng hộ Việt Nam và vấn đề này cần phải thảo luận tại các tổ chức quốc tế trên bình diện đa phương”. Tổng Bí thư Alberto Anaya Gutiérrez kêu gọi giải quyết vấn đề Biển Đông tại các thể chế quốc tế và dựa trên luật pháp quốc tế và bày tỏ sự ủng hộ quyền được bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.
Vào ngày 9/5, Ấn Độ đã lên tiếng bày tỏ quan ngại về vụ Trung Quốc gây hấn với Việt Nam ở Biển Đông.
Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ đã nêu rõ: "Chúng tôi đang theo dõi với sự lo ngại về những diễn biến mới đây tại Biển Đông. Chúng tôi tin rằng duy trì hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng trong khu vực là lợi ích sống còn đối với cộng đồng quốc tế". Người đại diện Bộ Ngoại giao Ấn Độ cũng cho biết: "Chúng tôi mong muốn chứng kiến giải pháp cho vấn đề thông qua các biện pháp hòa bình theo các nguyên tắc đã được thừa nhận rộng rãi của luật quốc tế. Trong bối cảnh này, chúng tôi tiếp tục khẳng định rằng tự do hàng hải tại Biển Đông không được cản trở, đồng thời kêu gọi sự hợp tác trong bảo đảm an ninh của các tuyến đường biển và tăng cường an ninh hàng hải".
Trong khi đó, The Economics Times (Ấn Độ) cho biết các nguồn tin từ Chính phủ Ấn Độ thể hiện sự ngạc nhiên về động thái mới này của Trung Quốc tại vùng biển chủ quyền của Việt Nam. Theo The Economics Times, tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông rõ ràng không có căn cứ về luật pháp quốc tế và ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc thực thi luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS). Tuyên bố của Trung Quốc đã vấp phải sự chỉ trích rộng rãi của cộng đồng quốc tế và là một nhân tố chính cản trở những nỗ lực giải quyết tranh chấp trong khu vực.
Tại Mỹ, tiếp theo các tuyên bố của Thượng nghị sỹ John McCain và Hạ nghị sỹ Eni Faleomavaega, ngày 9/5 một nhóm các Thượng nghị sỹ có thế lực của Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ gồm Chủ tịch Ủy ban Robert Menendez, các Thượng nghị sĩ Marco Rubio, Ben Cardin, Jim Risch và Patrick Leahy ra tuyên bố chung lên án việc Trung Quốc liên tục có những hành động gây rối ở Biển Đông.
Nhóm các nghị sỹ này cũng hối thúc các đồng nghiệp thông qua nghị quyết của Thượng viện Mỹ tái khẳng định sự ủng hộ của Chính phủ Mỹ đối với hoạt động tự do hàng hải trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, giải quyết các tranh chấp lãnh thổ và lãnh hải bằng con đường ngoại giao hòa bình.
Tuyên bố chung có đoạn viết: "Việc Trung Quốc mới đây di chuyển một giàn khoan thăm dò, được các tàu quân sự và tàu khác hộ tống, vào vùng biển có tranh chấp ở Biển Đông ngoài khơi Việt Nam cùng với những hành vi hiếu chiến tiếp sau đó của tàu Trung Quốc, trong đó có việc đâm vào các tàu của Việt Nam, là rất đáng quan ngại. Những hành động này đe dọa dòng chảy thương mại tự do toàn cầu trong một khu vực có tầm quan trọng sống còn". Tuyên bố nêu rõ: "Chúng tôi hối thúc chính quyền nói rõ với Trung Quốc ở cấp cao nhất rằng các yêu sách và tranh chấp lãnh thổ cần phải được giải quyết một cách hòa bình, thông qua ngoại giao và phù hợp với luật pháp quốc tế. Các hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng hoặc sử dụng vũ lực, cưỡng bức và hăm dọa đều không thể chấp nhận và sẽ dẫn tới bất ổn định".
Trang ngôn luận The Interpreter của Viện Lowy về chính sách quốc tế của Australia ngày 8/5 gọi hành động của Trung Quốc là “nghiêm trọng” và “rõ ràng trái ngược với tinh thần và lời văn của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) mà Trung Quốc ký với ASEAN năm 2002".
Ông Anton Svetov, chuyên viên Hội đồng Đối ngoại Nga cho rằng vị trí hạ giàn khoan nằm cách bờ biển Việt Nam 220km, nghĩa là chiếu theo UNCLOS năm 1982 thì vị trí này nằm hoàn toàn trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Ông còn nhấn mạnh: "Các vụ gây hấn tương tự của Trung Quốc đã từng xảy ra nhiều lần trong quá khứ song lần này đi xa hơn và nguy hiểm hơn. Trung Quốc không dừng lại ở việc va chạm thông thường giữa các tàu của hai bên mà đi xa hơn với một hành động được lên kế hoạch bài bản. Việc Trung Quốc huy động một đội tàu hùng hậu để hộ tống giàn khoan có chiều cao 136m xuống Biển Đông đã đủ nói lên tất cả. Tôi có cảm giác rằng Bắc Kinh muốn thăm dò phản ứng và kiểm tra ngưỡng chịu đựng của các nước trong khu vực cũng như Mỹ, mặc dù giữa Việt Nam và Mỹ không có thoả thuận hợp tác quân sự theo cam kết đồng minh nào. Trung Quốc muốn dò xem có thể tiến được bao xa nữa trong cuộc chơi khoe cơ bắp và qua đó đánh giá tính hiệu quả của hệ thống an ninh khu vực”.
Ông Vladimir Kolotov,Trưởng bộ môn Lịch sử các nước phương Đông thuộc Đại học Tổng hợp quốc gia Saint Petersburg (Nga) nói: Hành động của Trung Quốc không chỉ gây căng thẳng tình hình, mà còn phá vỡ các nỗ lực và kế hoạch đã tuyên bố về việc xây dựng mối quan hệ hợp tác, hữu nghị. Các kế hoạch của Trung Quốc còn nguy hại ở chỗ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tổng thể mối quan hệ với Việt Nam nói chung và xã hội Việt Nam nói riêng. Căng thẳng không chỉ diễn ra hiện nay mà còn có thể tiếp tục tái diễn trong tương lai trung và dài hạn và gây ra hậu quả nghiêm trọng, tiêu cực đối với Trung Quốc. Bắc Kinh hiện đưa ra luật chơi hết sức đơn giản là “tất cả của Trung Quốc, các nước còn lại không có gì”. Dĩ nhiên các nước ASEAN không thể chấp nhận luật chơi này và sẽ tiếp tục tìm kiếm đối trọng chống Trung Quốc”.
Ông Dmitry Mosyakov, chuyên viên cao cấp Viện Nghiên cứu phương Đông nói: Hành động của Trung Quốc hết sức nguy hiểm. Các nhà chính trị có trách nhiệm ở Trung Quốc cần cân nhắc giữa việc khai thác dầu chưa rõ hiệu quả kinh tế với rủi ro làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ với Việt Nam và các nước ASEAN nói chung đã nhãn tiền. Vì vậy giải pháp hợp lý nhất trong tình huống này là Trung Quốc nên từ bỏ việc thăm dò dầu mỏ cho đến khi các tranh chấp lãnh thổ tại Biển Đông được giải quyết thấu đáo. Nếu không, tình hình có thể lặp lại kịch bản như năm 1992 đối với Tập đoàn năng lượng Mỹ Krestoun.
Hành động của Trung Quốc đe dọa an ninh và ổn định của Biển Đông
Học giả Ấn Độ Subhash Kapila cho rằng Trung Quốc đang một lần nữa đe dọa đến an ninh và ổn định của Biển Đông bằng cách lặp lại chiến lược về gây sức ép quân sự và sử dụng chính sách "bên miệng hố chiến tranh". Tiến sĩ Subhash Kapila, một nhà cố vấn về quan hệ quốc tế và các vấn đề chiến lược của Nhóm Nghiên cứu Nam Á, cho rằng những động thái khiêu khích mới đây của Trung Quốc với Việt Nam trên Biển Đông nằm trong một chiến lược có toan tính, “nó diễn ra ngay sau chuyến thăm của Tổng thống Barack Obama đến châu Á - Thái Bình Dương nhằm tái khẳng định cam kết của Mỹ với hai đồng minh Nhật Bản và Philippines trước Trung Quốc”. Điều này cho thấy rằng chính sách "bên miệng hố chiến tranh" của Bắc Kinh là có thể dự đoán được”. Tiến sĩ Kapila cho rằng ý đồ của Trung Quốc có mối liên quan đến bối cảnh và những sự kiện trong khu vực và thế giới hiện nay. Hội nghị cấp cao ASEAN sắp diễn ra tại Myanmar. Liệu có phải Trung Quốc muốn tiếp tục chia rẽ ASEAN khiến khối này trở nên vô ích trong xung đột Biển Đông?
“Nhìn chung, động cơ thúc đẩy Trung Quốc lộ rõ chiến lược ở Biển Đông dường như là củng cố sự hiện diện quân sự trên toàn vùng biển để thực hiện yêu sách đường lưỡi bò thông qua từng bước chống lại Việt Nam", ông Kapila nói. Học giả này nhận định bước gia tăng quân sự tiếp theo của Bắc Kinh có thể là tuyên bố một "vùng nhận dạng phòng không" (ADIZ) phía trên Biển Đông. Khi đó Mỹ trong tư cách siêu cường với những lợi ích đáng kể ở Biển Đông sẽ vào cuộc, ông Kapila nhấn mạnh thêm.
Nhận định về việc Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương-981 tại vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam trên Biển Đông, Tiến sĩ Taylor Fravel, Giáo sư Chính trị học tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT, Mỹ), chuyên gia nghiên cứu về các vấn đề lãnh thổ của Trung Quốc, cho rằng lý do hành động của Trung Quốc là vì mục đích chính trị chứ không phải kinh tế.
Trả lời phỏng vấn nhật báo New York Times ngày 8/5, Giáo sư Fravel cho rằng xét về mặt kinh tế, khu vực Trung Quốc đặt giàn khoan chưa có nhiều bằng chứng là sẽ có trữ lượng hydrocarbon lớn. Hơn nữa, giàn khoan Hải Dương-981, với chi phí xây dựng khoảng 1 tỷ USD, cực kỳ đắt đỏ khi hoạt động hàng ngày, và điều này đặt ra câu hỏi tại sao Tổng Công ty Dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC) lại thăm dò tại một khu vực khi không có triển vọng chắc chắn. Thay vào đó, Trung Quốc nhiều khả năng sử dụng giàn khoan để khẳng định và thực thi quyền tài phán đối với các vùng biển mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông.
Đánh giá về cơ sở pháp lý của Việt Nam, Giáo sư Fravel cho rằng vị trí đặt giàn khoan Hải Dương-981 nằm trong EEZ mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền tính từ đường cơ sở.
Tiến sĩ Oh Ei Sun, một chuyên gia nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore nhận định: “Thái độ của Trung Quốc đang gây ra sự khó hiểu. Bắc Kinh nói rằng họ muốn duy trì một mối quan hệ tốt đẹp với các nước láng giềng của mình, nhưng họ lại cũng đang cố tình hành động ngày càng quyết liệt hơn”.
Về lập trường của ASEAN đối với vấn đề tranh chấp Biển Đông, Tiến sĩ Oh Ei Sun cho rằng: “Các quốc gia Đông Nam Á đang thấy rằng Trung Quốc đang làm cho vụ tranh chấp leo thang, thay vì là cho vụ việc lắng xuống”.
Giáo sư Nghê Lạc Hùng, một chuyên gia bình luận các vấn đề quân sự của Trung Quốc, đánh giá: “Biển Đông đang trở thành một nồi nước sôi. Trung Quốc hiện nay đang không chỉ quan tâm đến các quyền lãnh hải của họ, mà còn đang cố gắng giành lại lập trường lãnh hải mà họ nghĩ rằng họ đã bị mất trong những năm qua”.
Phía Trung Quốc phải ngừng ngay lập tức các hành động nguy hiểm
Trong những ngày qua, nhiều báo Nhật Bản đăng các bài xã luận chỉ trích mạnh mẽ hành vi của Trung Quốc.
Asahi Shimbun, tờ báo lớn thứ 2 ở Nhật, cảnh báo “căng thẳng đang leo thang nguy hiểm” ở Biển Đông và chỉ rõ rằng tàu Trung Quốc đâm húc và dùng vòi rồng tấn công tàu tuần tra Việt Nam gần giàn khoan HD-981 “là tình huống rất nguy hiểm”. Bài xã luận nhấn mạnh “Trung Quốc không có quyền đơn phương bắt đầu hành động kinh tế như thế trong vùng biển tranh chấp. Phía Trung Quốc phải ngừng ngay lập tức”.
Tờ Asahi Shimbun nhìn nhận vị trí Trung Quốc đặt giàn khoan nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và hành động này đánh dấu một diễn biến mới đáng quan ngại trong lịch sử tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Tờ báo nhận định dường như Trung Quốc đang cố tạo ra nhiều việc đã rồi liên quan đến tuyên bố chủ quyền đối với khu vực nằm trong bản đồ đường lưỡi bò và “chà đạp” những thỏa thuận quốc tế về Biển Đông như Tuyên bố ứng xử giữa các bên về Biển Đông (DOC).
Tương tự, tờ Sankei Shimbun cảnh báo việc Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng biển Việt Nam cũng có cùng ý định với những gì nước này đang làm ở biển Hoa Đông là cố thay đổi hiện trạng bằng vũ lực, gây bất ổn cho khu vực. Tờ Sankei Shimbun khẳng định đó là “hành động không được phép dù xét ở bất kỳ khía cạnh nào”. Theo tờ báo, các nỗ lựa của ASEAN, trong đó có Việt Nam, cho ra đời Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) nhằm giảm căng thẳng khu vực vẫn chưa đạt được kết quả cụ thể là do thái độ tiêu cực từ Trung Quốc.
Tờ The Nation của Thái Lan ngày 9/5 đăng lại bài phân tích trên chuyên san Foreign Policy (Mỹ) khẳng định Trung Quốc “vừa gây ra tình trạng leo thang nguy hiểm” ở Biển Đông bằng việc đưa giàn khoan Hải Dương-981 xuống vùng biển Việt Nam. Bài báo dẫn lời giới chuyên gia cho thấy Trung Quốc muốn từng bước củng cố sự kiểm soát của họ đối với Biển Đông.
Bộ phận dự báo, phân tích và tư vấn rủi ro (EIU) thuộc tập đoàn "The Economist" (Anh) ngày 9/5 cho rằng tranh chấp chủ quyền lãnh thổ giữa Việt Nam và Trung Quốc sẽ dẫn đến những căng thẳng theo chu kỳ trong quan hệ song phương. Theo EIU, Tổng Công ty Dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC) từng đưa ra lời mời thầu tại các lô dầu khí ở Biển Đông, bất chấp tuyên bố chủ quyền không có cơ sở pháp lý của Trung Quốc. Giới chức CNOOC còn miêu tả Hải Dương-981 như một "vũ khí chiến lược" tại các vùng biển mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền.
Tờ Manila Bullettin ngày 9/5 đăng bài “ASEAN thống nhất chống lại Trung Quốc” của Floro M. Mercene, Giám đốc Thông tin và Quan hệ công chúng, Tổng cục Du lịch Philippines, nội dung như sau:
“Các nhà quan sát cho rằng hành động của Trung Quốc tạo ra một tiền lệ nguy hiểm trong quan hệ quốc tế, đó là một quốc gia có thể lợi dụng qui mô và sức mạnh để bắt nạt các nước láng giềng, phớt lờ luật pháp quốc tế. Nếu hành động này không bị lên án và ngăn chặn, Trung Quốc sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hành động khiêu khích, đưa thế giới trở lại thời kỳ hỗn loạn với sức mạnh quân sự và sự hiếu chiến có thể tạo ra sự thống trị của mỗi quốc gia. Đây không phải là điều mà các dân tộc yêu chuộng hòa bình mong đợi vì nó đi ngược lại lợi ích của cộng đồng khu vực và quốc tế.
Nhìn lại lịch sử, có thể thấy rằng Trung Quốc thường quan niệm nước này có thể lựa chọn láng giềng cho mình, gây chia rẽ và cô lập những nước không phục tùng Trung Quốc. Vì vậy, cách thức duy nhất để ngăn chặn các hoạt động của Trung Quốc là thành lập một liên minh tương tự như của châu Âu đầu thế kỷ 20 - các nước như Pháp, Anh và Nga đã đồng ý liên minh để đối phó với nước Đức hiếu chiến. Liên minh này kéo dài trong hơn một thập kỷ.
Tại châu Á vào thời điểm này, Philippines và Việt Nam cần gia tăng kêu gọi sự đoàn kết của các quốc gia thành viên ASEAN và sự tham gia của các cường quốc ở khu vực Thái Bình Dương để đẩy lùi các hành vi gây hấn của Trung Quốc.
Trên quan điểm đó, Philippines cần hợp tác với Việt Nam trong các hoạt động tại các diễn đàn khu vực và quốc tế. Hội nghị cấp cao ASEAN là một cơ hội vàng để hai nước phối hợp để phơi bày các hành động vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế của Trung Quốc. Đã đến lúc ASEAN cần đưa ra quan điểm rõ ràng, cụ thể với tư cách là một Hiệp hội ở khu vực để lên tiếng phản đối các hành vi gây hấn của Trung Quốc đối với từng thành viên của mình./.
Nguyễn Chiến (tổng hợp)