Bỏ con dấu pháp lý là cởi bớt xiềng xích cho doanh nghiệp

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: VGP/Huy Thắng

Đây là ý kiến của nhiều chuyên gia tại Hội thảo "Con dấu của doanh nghiệp Việt Nam - Sự cải tổ cần thiết" do Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) phối hợp tổ chức ngày 8/10 tại Hà Nội.

Con dấu pháp lý công ty có còn cần thiết?

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện nay khởi sự kinh doanh ở Việt Nam phải qua 10 thủ tục với 34 ngày, trong đó riêng khâu khắc dấu hết 6 ngày. Ông Jean Michel Lobet, chuyên gia tài chính cao cấp Nhóm Quản trị Công ty, Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết con dấu có nguồn gốc từ Đế chế La Mã để đảm bảo cho các giao dịch thương mại.

Tuy nhiên từ năm thứ 6 sau Công nguyên, việc sử dụng con dấu riêng và con dấu chung không còn thông dụng. Xuất hiện muộn hơn như ở Pháp, thói quen đóng dấu trên văn bản pháp lý và giấy tờ cũng chỉ thông dụng cho tới thế kỷ 19.

Một môi trường quản lý kinh doanh cần có một quy trình thành lập đơn giản và thực tế hơn. Các doanh nghiệp không nên lãng phí thời gian và tiền bạc vào những thủ tục kinh doanh lỗi thời và không cần thiết, chẳng hạn như việc làm con dấu công ty.

Có cùng quan điểm, Luật gia Vũ Xuân Tiền, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty tư vấn VFAM Việt Nam tính toán: Mỗi năm các doanh nghiệp và đơn vị trực thuộc tại TPHCM phải bỏ ra khoảng 6,4 đến 8,4 tỷ đồng và 40.000 ngày chi phí cho việc làm con dấu.

Nếu tính cả nước thì số tiền tương ứng là 12,8-16,8 tỷ đồng và khoảng 80.000-120.000 ngày (chưa kể tới quy định 5 năm phải thay đổi 1 lần). Có doanh nghiệp phản ánh, ngày đầu tiên khởi sự doanh nghiệp không phải là gặp đối tác làm ăn mà phải đi gặp công an để xin làm dấu. Nếu doanh nghiệp có trụ sở và nhiều chi nhánh khác nhau thì thường xuyên phải vận chuyển dấu và đóng dấu.

Về những hạn chế của con dấu, Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Công ty Luật BASICO, trọng tài viên VIAC cho biết thêm: Hiện nay chỉ có 7 quốc gia quy định việc đóng dấu của doanh nghiệp mang tính bắt buộc và nhằm xác nhận chữ ký, tư cách pháp lý. Trong khi đó, với khoảng 171 quốc gia còn lại thì con dấu chỉ thể hiện ý nghĩa là dấu hiệu, biểu trưng cho doanh nghiệp.

Khi có trường hợp xảy ra tranh chấp nội bộ, xâm phạm con dấu thì hầu như không xử lý được các hành vi chiếm giữ con dấu pháp lý của doanh nghiệp. Công an thì cho rằng đó là tranh chấp, quan hệ dân sự. Trong khi đó, tòa án thì không thụ lý giải quyết tranh chấp, khiến các doanh nghiệp rơi vào tình trạng bế tắc.

Ví dụ vụ tranh chấp con dấu kéo dài hơn 3 năm tại Công ty Cổ phần Sản xuất Dịch vụ Thương mại Đay Sài Gòn hay vụ tranh chấp con dấu kéo dài hơn 1 năm tại Đại học Hùng Vương, khiến trường không thể tổ chức thi và cấp bằng cho hơn 1.500 sinh viên.

Luật sư Đức khẳng định, bỏ được con dấu pháp lý là cởi bớt một xiềng xích đối với doanh nghiệp. Doanh nghiệp bám chặt vào con dấu là tự mua dây buộc mình.

Luật sư Nguyễn Hưng Quang cho rằng doanh nghiệp cần có quyền quyết định việc lựa chọn sử dụng con dấu trong hoạt động kinh doanh: Được lựa chọn mẫu dấu, được sử dụng biểu tượng, được lựa chọn khắc nhiều con dấu trong hoạt động kinh doanh…

Việc duy trì con dấu mang tính bắt buộc trong các giao dịch của pháp nhân là thiếu tôn trọng những con người tham gia các giao dịch đó. Con dấu từ một công cụ hỗ trợ con người lại trở thành một quyền lực áp đặt con người.

Những vướng mắc cần giải quyết

Tuy nhiên, cũng có những ý kiến cho rằng hiện nay chưa thể bỏ con dấu, vì nền kinh tế thị trường ở nước ta chưa phát triển. Thực tế vẫn có những giao dịch thiếu minh bạch của người có thẩm quyền gây thiệt hại cho các cổ đông.

Hơn nữa, tâm lý “sùng bái con dấu” đã là hiện tượng phổ biến. Nếu bỏ ngay con dấu có thể gây ra xáo trộn với hoạt động quản lý doanh nghiệp, đặc biệt là mối quan hệ giữa doanh nghiệp với Ngân hàng, Thuế, Kho bạc…

Phản bác lại quan điểm này, Luật sư Nguyễn Hưng Quang, Văn phòng Luật sư NHQuang & Cộng sự, cho rằng: Tính an toàn an ninh khi sử dụng con dấu pháp lý thực chất cũng chỉ có tác dụng với những người bình thường. Còn với tội phạm, khắc dấu giả chuyên nghiệp rất dễ dàng nên không có nhiều tác dụng.

Luật sư Quang dẫn chứng: Trong vụ án Huỳnh Thị Huyền Như, Như đã làm giả 8 con dấu của Vietinbank Chi nhánh Nhà bè, Công ty Phúc Vinh, Công ty Thịnh Phát, Công ty Hưng Yên, Công ty Đức Minh Quang, Công ty An Lộc, Công ty Bảo hiểm Toàn Cầu, Công ty chứng khoán Saigonbank-Berjaya, để đóng vào các tài liệu, giấy tờ do Như làm giả và lừa đảo số tiền lên tới 4.000 tỷ đồng.

Hầu hết các doanh nghiệp đều mong muốn bỏ tính pháp lý của con dấu công ty bởi hầu như không còn giá trị trong giao dịch trong các doanh nghiệp. Tuy vậy, vấn đề lại nằm ở chỗ quan hệ giữa các doanh nghiệp và cơ quan công quyền.

Về giải quyết các vướng mắc khi bỏ con dấu pháp lý, Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng: Vấn đề chính là tính pháp lý của con dấu đang được quy định trong hàng chục đạo luật và hàng trăm văn bản dưới luật. Vì vậy, phải giải quyết những vướng mắc trong 21 đạo luật liên quan đến con dấu của doanh nghiệp và tổ chức tương tự doanh nghiệp.

Chuyên gia Jean Michek Lobet của WB khẳng định: Hầu hết các nước khai sinh ra con dấu thì đã từ bỏ. Trong khi đó, ngày càng có nhiều nền kinh tế cho phép sử dụng chữ ký điện tử hoặc chữ ký số, khiến cho việc sử dụng con dấu công ty ngày càng trở nên lỗi thời hơn. Quan điểm của WB là Việt Nam nên bỏ tư duy bắt buộc các cơ quan tổ chức phải có con dấu. Việt Nam cần thay đổi để đón đầu kỷ nguyên kỹ thuật số về sau, bằng việc ban hành khung pháp lý chấp nhận chữ ký điện tử.

Theo Luật gia Vũ Xuân Tiền, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty tư vấn VFAM Việt Nam, cần sửa Điều 44 của Dự thảo Luật doanh nghiệp thành “Doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện của doanh nghiệp có con dấu riêng. Hình thức và nội dung con dấu do doanh nghiệp quyết định và đăng ký kinh doanh”.

Ngoài ra cần làm rõ nội dung “con dấu được sử dụng trong các trường hợp theo quy định của pháp luật” vì đây là quy định rất chung chung, hoàn toàn có thể bị vô hiệu hóa bằng một Thông tư để “trói lại” doanh nghiệp với con dấu có tính pháp lý.

Huy Thắng