Hài lòng và cả chưa hài lòng

“Lĩnh vực ông đang đảm nhận như một mặt trận nóng bỏng không kém chiến tranh, ông thấy đúng là làm, dám làm và dám chịu trách nhiệm. Tôi từng coi ông là Bộ trưởng hành động”, đây là nhận xét của TS Trần Đình Bá dành cho Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải sau khi theo dõi phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Bộ trưởng trước Quốc hội.

Theo TS Bá, Bộ trưởng đã trả lời thẳng vào nhiều vấn đề nóng, trả lời chính xác cả về phương diện khoa học công nghệ giao thông vận tải, kinh tế giao thông vận tải – xây dựng… “Bộ trưởng đã trả lời đúng những vấn đề thuộc về chuyên ngành giao thông vận tải mà đến cả những vị giáo sư, tiến sỹ chuyên ngành trả lời còn khó”.

Việc lãnh đạo ở tầm “vĩ mô” của Bộ trưởng là kiên quyết, Bộ trưởng coi thời gian hợp đồng là “pháp lệnh” để hoàn thành. Vì sự kiên quyết như thế nên mới có những công trình thi công đúng tiến độ, mới giảm lo lắng của người dân khi ông là người dám “khai tử” tất cả các siêu dự án đường sắt cao tốc 300 km/h Hà Nội - Vinh, TP. Hồ Chí Minh – Nha Trang. Đồng thời, ông cũng là người bác hoàn toàn dự án đường sắt “đồ cổ” 1 mét, 2 chiều riêng biệt để cơ cấu lại quy hoạch giao thông.

Bộ trưởng cho biết hướng tới sẽ cải tạo, nâng cấp đường sắt hiện tại thành đường sắt hiện đại tiêu chuẩn quốc tế, kế hoạch hiện đại hóa đường sắt Bắc – Nam tốc độ cao 160 tới dưới 200km/h nối Hà Nội – TP. Hồ Chí Minh như mơ ước của cử tri cả nước. Ở ông có tầm nhìn chiến lược vĩ mô về đường sắt, cụ thể rạch ròi, không “mơ màng”.

Có thể nói, Bộ trưởng Thăng cũng là vị Tư lệnh ngành đi tiên phong về thi tuyển công khai và công bố ngay sau khi có kết quả, như việc thi tuyển chức danh Tổng cục trưởng, Cục trưởng, các vụ, viện…

Vấn đề giá thành và chất lượng công trình, an toàn thi công, ông trả lời rất chuẩn xác. Thành quả mà Bộ trưởng Giao thông vận tải mang lại đã được ghi nhận bằng lá phiếu tín nhiệm của Đại biểu Quốc hội vừa qua.

Nếu trước đây, mặt trận giao thông vận tải như một “mặt trận” đúng nghĩa, không kém gì chiến tranh nóng, bởi mỗi năm hàng chục nghìn sinh mạng bị cướp đi vì tai nạn giao thông, thiệt hại kinh tế tính đến tỷ đô la. Cơ cấu thị phần vận tải thì hoàn toàn bị đảo lộn, cả 3 “quả đấm thép chủ lực” là đường sắt, hàng hải, hàng không chỉ còn đảm đương 5% thị phần vận tải cả hành khách và hàng hóa, 95% dồn lên đường bộ và đường thủy nội địa mà chủ yếu là đường bộ phải gánh trên 80%.

Thì nay Bộ trưởng đã nỗ lực giảm bớt tai nạn giao thông từ 33 người/ngày xuống còn 25. Ông “tuyên chiến” với đường sắt và tái cơ cấu thành công. Hiện Bộ trưởng đang đột phá vào hàng không, đường biển để giảm tải cho đường bộ theo đúng tầm chiến lược giao thông vận tải để cân đối lại thị phần.

* Theo ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội vận tải TP. Hà Nội, nội dung trả lời của Bộ trưởng Bộ Công Thương đã giúp cử tri tiếp cận những thông tin về thành tựu to lớn trong những năm qua của ngành Công Thương, đặc biệt là sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Tuy nhiên, có thể nhận thấy, Bộ mới chỉ thực hiện được vừa đủ nghĩa vụ mà thiếu tư duy đột phá.

Chẳng hạn, đối với ngành công nghiệp phụ trợ, nếu Bộ linh hoạt hơn, trình với Chính phủ, tư vấn cho các địa phương thu hút các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời có cơ chế chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp lớn như dệt may, da giày đầu tư dây chuyền sản xuất để cung ứng cho bản thân doanh nghiệp và các doanh nghiệp cùng ngành nghề thì chắc chắn công nghiệp phụ trợ sẽ có khởi sắc.

Một nội dung cũng rất nóng bỏng đại biểu chất vấn là chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém phẩm chất, hàng độc hại… Chia sẻ với những khó khăn của Bộ về vấn đề này, ông Liên cho rằng chỉ có lực lượng chức năng thì không đủ, Bộ Công Thương cần chủ động đề xuất với Chính phủ để chỉ đạo cả hệ thống chính trị vào cuộc một cách quyết liệt. Đồng thời, phát triển hệ thống bán buôn các mặt hàng thiết yếu như: phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc chữa bệnh, giống cây trồng…

Theo đánh giá của ông Trần Văn Lĩnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản, những câu hỏi của đại biểu đã “xoáy” vào những vấn đề nóng, mang tầm cỡ chiến lược như công nghiệp phụ trợ, tỷ lệ nội địa hoá, năng lực của nền công nghiệp Việt Nam… Bộ trưởng cũng đã đưa ra 5 nguyên nhân yếu kém trong phát triển công nghiệp với những số liệu cụ thể. Tuy nhiên, theo ông Lĩnh, những số liệu được đưa ra quá lạc quan, chẳng hạn như số liệu về tỷ lệ nguyên liệu phụ trợ ngành dệt may.

Đồng thời, ông Lĩnh cho rằng, nguyên nhân khiến ngành công nghiệp phụ trợ chưa phát triển được, hay vấn đề quản lý giá… cần được nhìn nhận thỏa đáng hơn, từ đó mới có thể đưa ra những chiến lược, chủ trương để bứt phá, hội nhập trong giai đoạn tới. “Có thể nói Bộ trưởng tuy đã thẳng thắn đưa ra những nguyên nhân cũng như các số liệu cụ thể nhưng là tư lệnh của một ngành chiến lược, Bộ trưởng cần đưa ra những chủ trương thiết thực hơn nữa”, ông Lĩnh nói.

* Theo PGS. TS Bùi Quang Bình, Trưởng khoa Kinh tế, trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng, có thể thấy các câu hỏi của Đại biểu Quốc hội và trả lời của Bộ trưởng Bộ Nội vụ đều liên quan tới vấn đề nóng nhất trong cải cách hành chính ở Việt Nam, đó là tính hiệu quả trong hoạt động khi bộ máy quá cồng kềnh. “Tuy rằng những kết quả của cải cách hành chính là không thể phủ nhận nhưng điểm cốt lõi ở đây mà Bộ trưởng không đề cập tới là cách thức làm cho bộ máy hoạt động hiệu quả hơn”, ông chia sẻ quan điểm.

Một trong những lý do của việc khó thực hiện tinh giản bộ máy, giảm số lượng cán bộ công chức, theo PGS. TS Bình là do chúng ta chưa định lượng được khối lượng công việc chung, từng bộ phận và cá nhân… Đây là điều rất khó nhưng không phải là không thể, chẳng hạn có thể lựa chọn mô hình của nước nào đó, xem họ định biên như thế nào, có thể theo khối lượng dịch vụ công cần cung ứng để xác định.

Cũng cùng quan điểm rằng bộ máy của chúng ta hiện nay vẫn cồng kềnh và kém hiệu quả, PGS. TS Bùi Hiền, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm ngoại ngữ Hà Nội bày tỏ băn khoăn “trước kia, cũng như hiện nay có rất nhiều biện pháp quyết liệt, nhưng vì sao bộ máy ngày càng phình to, biên chế cán bộ ngày càng tăng thì vẫn chưa thấy có lời giải đáp thỏa đáng của Bộ trưởng Bộ Nội vụ và cũng chưa thấy có một chủ trương hoặc biện pháp nào giải quyết triệt để, tận gốc của vấn đề”.

Để bộ máy hoạt động hiệu quả, PGS. TS Hiền cho rằng phải xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ tổng thể và cụ thể của cả Nhà nước và của từng đơn vị, từng vị trí công tác mà tìm ra và xác định chính xác bộ máy với cơ chế phối hợp và vận hành, trên cơ sở đó mới xác định biên chế với những vị trí trách nhiệm xác định, rồi mới tuyển chọn, bố trí, xếp sắp cán bộ vào từng vị trí công việc tương ứng.

Đối với vấn đề đánh giá, sử dụng, xử lý và đãi ngộ cán bộ (trong đó có người tài), ông Hiền nêu quan điểm “đây cũng không phải lần đầu tiên vấn đề được đưa ra bàn luận. Song tất cả những biện pháp Bộ trưởng đề xuất tôi vẫn thấy chưa thể giải quyết được tận gốc vấn đề cán bộ, bởi vì chưa đi sâu vào bản chất của vấn đề là con người. Ai được lợi, ai bị thiệt đều do người đánh giá, sử dụng, xử lý và thi hành chế độ đãi ngộ quyết định. Những người có thẩm quyền ấy không phải đều chính trực, công bằng và vô tự cả. Làm thế nào khắc phục được khâu này, không thấy Bộ trưởng đề cập tới”. 

* Luật sư Hà Thị Thanh, Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Hưng Yên ủng hộ, đồng tình với các nguyên nhân và giải pháp mà Bộ trưởng LĐTBXH đưa ra.

“Tăng lương nhưng vẫn không đảm bảo được mức sống tối thiểu”, đây là vấn đề đầu tiên được đưa ra để chất vấn Bộ trưởng, bởi vì đây chính là thực trạng “nhức nhối” bấy lâu nay! Giá cả hàng hóa thị trường ngày càng leo thang theo cấp số nhân thì mức lương của người lao động lại “dịch chuyển” theo cấp số cộng!

Bộ trưởng cũng thừa nhận: Tiền lương hiện nay mới đạt được 60% so với yêu cầu tối thiểu. Đây là điều rất đáng buồn, Chính phủ vừa có quyết định tăng lương và  đã dành hơn 11.000 tỷ đồng Ngân sách nhà nước cho quỹ tiền lương  nhưng vẫn không làm “mát được cuộc sống của người thu nhập thấp”.

Doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội, người lao động “lao đao” vì không được hưởng chế độ trợ cấp. Theo thống kê thì hiện nay bảo hiểm xã hội bị nợ đọng lên đến 12.000 tỷ đồng và kéo theo đó là quyền và lợi ích hợp pháp của hàng triệu người lao động bị ảnh hưởng.

Bộ trưởng thừa nhận thực trạng này và phân tích các nguyên nhân: Doanh nghiệp gặp khó khăn và chủ sử dụng lao động không nghiêm túc; việc xử phạt các doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội còn nhẹ, nên có doanh nghiệp cố tình để nợ còn hơn vay ngân hàng; tổ chức công đoàn ở địa phương không kịp thời phản ánh thực trạng trên khi Bộ hay Đoàn kiểm tra làm việc. Đồng thời, Bộ trưởng đã khẳng định Bộ đã có những giải pháp, đề xuất đưa vào Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bảo hiểm xã hội sắp tới để khắc phục tình trạng trên.

Đối với tình trạng “thừa thầy thiếu thợ”, Bộ trưởng cũng cho biết Bộ đang phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo bố trí tuyển sinh phân luồng, hướng lực lượng trẻ tham gia học nghề, tổ chức tốt đào tạo nghề nông thôn theo đúng địa chỉ, tăng số lượng lao động học nghề để giải quyết thực trạng trên.

Tại phiên họp, Bộ trưởng đã trả lời cụ thể các chất vấn về việc quản lý lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam và giải pháp khắc phục tình trạng lao động Việt Nam đi xuất khẩu vi phạm Hợp đồng và bỏ trốn để ở lại nước sở tại.