Tìm giải pháp “cứu” công nghiệp ô tô

Các công nhân lắp ráp ô tô tại Nhà máy ô tô của Tập đoàn Hyundai Thành Công. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Theo cam kết trong ASEAN, từ năm 2018, Việt Nam sẽ cắt giảm thuế suất thuế nhập khẩu đối với xe nguyên chiếc về 0%. Điều này sẽ tác động không nhỏ đến thị trường xe ô tô Việt Nam. Tổ công tác, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đã "đi một vòng" các doanh nghiệp để thực tế và lắng nghe các ý kiến nhằm đưa giải pháp hỗ trợ sản xuất trong nước. Nhưng, đã sắp hết nửa năm, giải pháp vẫn đang được kiến nghị và bàn thảo.

Việt Nam sẽ trở thành nơi tiêu thụ ô tô?

Khi AFTA có hiệu lực hoàn toàn vào năm 2018, các sản phẩm ô tô nguyên chiếc (CBU từ ASEAN sẽ được nhập khẩu về Việt Nam với mức giá rất cạnh tranh. Câu hỏi đặt ra là liệu Việt Nam có trở thành thị trường để các quốc gia khác có nền công nghiệp ô tô phát triển như Thái Lan, Indonesia khai thác.

Trước khi AFTA có hiệu lực hoàn toàn, dung lượng thị trường trong nước đã bị đánh giá là quá nhỏ. Đến năm 2018, cơ hội cho các sản phẩm sản xuất và lắp ráp trong nước lại càng bị thu hẹp với sự chiếm lĩnh của các sản phẩm CBU từ ASEAN dẫn đến việc quy mô sản xuất bị thu hẹp, không bảo đảm tính kinh tế trong sản xuất. Các nhà sản xuất sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc đầu tư có chiều sâu vào mở rộng dây chuyền, công nghệ khi nhu cầu thị trường chưa đủ lớn.

Mặt khác, công nghiệp hỗ trợ cho ngành ô tô trong nước vốn đã kém cạnh tranh sẽ càng gặp nhiều khó khăn hơn khi đầu ra bị thu hẹp. Các doanh nghiệp ngoài việc tăng cường nhập khẩu CBU sẽ kéo theo tăng cường nhập khẩu các linh, phụ kiện, phụ tùng phục vụ cho nhu cầu khách hàng với thuế suất 0%. Các nhà cung cấp linh kiện trong nước sẽ gặp rất nhiều khó khăn để cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài và tỷ lệ nội địa hóa 40% cũng khó đạt được.

Đáng chú ý, với dự báo nhu cầu ô tô của nước ta năm 2025 theo phương án trung bình khoảng 800.000 - 900.000 xe và năm 2030 khoảng 1,5-1,8 triệu xe, nếu không phát triển ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước thì kim ngạch nhập khẩu năm 2025 dự kiến khoảng 12 tỷ USD và năm 2030 là 21 tỷ USD.

“Như vậy, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng trong thời gian tới, nếu ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước không được phát triển thì Việt Nam sẽ trở thành thị trường tiêu thụ ô tô cho các hãng nước ngoài. Áp lực nhập siêu của nền kinh tế sẽ ngày càng gia tăng, gây mất cân đối cán cân thanh toán và bất ổn kinh tế vĩ mô”, Bộ Công Thương nhận định.

Loay hoay tìm giải pháp

Theo ý kiến của một số doanh nghiệp, các chính sách về thuế suất thuế nhập khẩu đối với linh kiện, phụ tùng ô tô hiện hành chưa phù hợp với các xu thế trong thời gian tới của các cam kết về thuế suất thuế nhập khẩu ô tô nguyên chiếc.

Bên cạnh đó, các quy trình, thủ tục liên quan đến đăng kiểm, kiểm tra an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với kiểm tra chất lượng linh kiện, phụ tùng và xe đưa vào lưu thông ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước hiện nay chưa tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp.

Để sản xuất lắp ráp ra một kiểu loại xe doanh nghiệp phải thực hiện nhiều thủ tục như: Thử nghiệm động cơ, thử nghiệm các linh kiện bao gồm gương, kính, đèn, lốp, bình khí, bình nhiên liệu…, đánh giá điều kiện bảo đảm chất lượng tại cơ sở sản xuất (đánh giá COP) đối với linh kiện… tốn nhiều thời gian, tốn kinh phí, giảm khả năng cạnh tranh so với các đơn vị nhập khẩu xe nguyên chiếc.

Do đó, Bộ Công Thương đã đề xuất 3 nhóm giải pháp để phát triển ngành công nghiệp ô tô.

Tuy nhiên, muốn thực hiện 3 giải pháp đó, Bộ Công Thương đề xuất Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính rà soát, điều chỉnh thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi MFN đối với linh kiện, phụ tùng ô tô phù hợp với định hướng của Chính phủ về khuyến khích phát triển sản xuất các linh kiện, phụ tùng ô tô quan trọng mà trong nước có thể sản xuất được, cũng như có tính đến mối tương quan phát triển sản xuất, lắp ráp trong nước với việc cam kết sản lượng và hàm lượng giá trị gia tăng tạo ra trong nước của doanh nghiệp.

Bộ Tài chính rà soát và đề xuất điều chỉnh các chính sách về thuế tiêu thụ đặc biệt quy định tại Luật số 106/2016/QH13, cụ thể: Điều chỉnh tăng mức thuế đối với xe có dung tích xi lanh trên 2.500 cm3; bổ sung các chính sách về thuế đối với các loại xe có kích thước lớn chưa phù hợp với điều kiện hạ tầng giao thông, cũng như đối với các chủng loại xe chở người đến 9 chỗ ngồi có giá trị tuyệt đối lớn; gia hạn thời gian có hiệu lực đối với mức thuế áp cho xe có dung tích xi lanh dưới 1.500 cm3 đến ngày 31/12/2022; thay đổi giá tính thuế đối với xe sản xuất, lắp ráp trong nước áp dụng đến 31/12/2022 theo hướng không tính thuế tiêu thụ đặc biệt đối với phần giá trị gia tăng tạo ra trong nước (linh kiện, phụ tùng) nhằm tăng năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm sản xuất lắp ráp trong nước, khuyến khích các hãng xe nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng được sản xuất trong nước...

Bộ GTVT nghiên cứu, sửa đổi thay thế Thông tư số 30/2011/TT-BGTVT và Thông tư số 54/2014/TT-BGTVT về việc quy định về kiểm tra chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường trong sản xuất, lắp ráp xe cơ giới nhằm đơn giản hoá các thủ tục đăng kiểm kiểu loại xe ô tô sản xuất lắp ráp trong nước tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp đưa xe ô tô vào lưu thông, đồng thời bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng.

Phan Trang