Phê bình và tự phê bình để "trong như pha lê, mạnh như thác lũ"

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ uy tín của người lãnh đạo là ở chỗ mạnh dạn thực hiện tự phê bình và phê bình

Trong bài nói chuyện tại Hội nghị cán bộ cấp cao của Đảng và Nhà nước, Bác Hồ chỉ  rõ: “Tệ tham ô, lãng phí, quan liêu là cái sâu xa do xã hội cũ để lại, như cái ung nhọt còn sót lại trên thân thể của người khổng lồ. Công khai và gạt bỏ cho thật sạch những ung nhọt ấy thì thân thể càng mạnh khoẻ thêm. Cho nên vạch những tệ nạn nói trên để sửa chữa, chúng ta không sợ kẻ địch lợi dụng để phản tuyên truyền”.

Người xác định: “Uy tín của người lãnh đạo là ở chỗ mạnh dạn thực hiện tự phê bình và phê bình, biết học hỏi quần chúng, sửa chữa khuyết điểm, để đưa công việc ngày càng tiến bộ chứ không phải ở chỗ giấu giếm khuyết điểm và e ngại quần chúng phê bình”. Bác Hồ cho ta cách quan niệm khoa học và cách mạng về uy tín. Theo Bác, uy tín là giá trị thực tế về đức độ, tài năng của con người, chứ không phải ở chức vụ cao hay thấp. Người có khuyết điểm mà dám tự phê bình và sửa chữa để làm tốt là người có đức có tài, chứ không phải giấu giếm khuyết điểm là giữ uy tín, mà trái lại càng mất uy tín hơn.

Bác Hồ chỉ rõ, đối với việc đấu tranh chống tham ô, lãng phí, quan liêu, ai cũng cho là cần, là tốt. Những lúc thi hành thì chắc có một số  người lo lắng, e sợ. E sợ vì trong ba chứng bệnh tham ô, lãng phí, quan liêu, bản thân mình chắc có một bệnh, hoặc nặng, hoặc nhẹ. Lo lắng vì không biết cấp trên sẽ xử lý thế nào? Anh em công nhân sẽ đối với mình thế nào? Lo lắng, e sợ vì mình sẽ ở vào cảnh trên đe, dưới búa; sẽ mất ghế. Cho nên họ giấu giếm, họ chạy tội,  tìm mọi cách để trốn tránh pháp luật.

Bác cho rằng suy nghĩ như vậy là không đúng. Một Đảng không dám đấu tranh tự phê bình và phê bình là một Đảng yếu. Chỉ có một Đảng chân chính, cách mạng và chính quyền dân chủ mới thẳng thắn, công khai tự phê bình để sửa chữa.

Căn bệnh nguy hại cho dân, cho Đảng

Để có nhận thức đúng về tự phê bình và phê bình theo Bác Hồ, chúng ta cần thấy rõ những điểm chính.

Thứ nhất, hiểu rõ tính nguy hại của bệnh tham ô, lãng phí, quan liêu.

Bác Hồ chỉ rõ “Tham ô là tính xấu xa nhất của con người. Nhân dân lao động ta làm lụng đổ mồ hôi sôi nước mắt để góp phần xây dựng của công… Tham ô là lấy trộm của công, chiếm của công làm của tư. Nó có hại đến sự nghiệp xây dựng nước nhà, có hại đến việc cải thiện đời sống của nhân dân dân, có hại đến đạo đức cách mạng”. Ngày nay, như Đảng ta nhận định, tham nhũng đã trở thành quốc nạn, thành nguy cơ cho sự tồn vong của Đảng, của chế độ. Tham nhũng ngày càng tình tinh vi, phức tạp với nhiều thủ đoạn đã làm tổn hại đến kinh tế, xã hội, lòng tin của nhân dân.

Bác Hồ nhấn mạnh, tham ô “tức là kẻ địch của nhân dân”. Bác cũng vạch rõ lãng phí, đó là “Hoặc xa xỉ, phô trương, hình thức nào liên hoan, nào “báo chí”, nào kỷ niệm, sắm sửa lu bù, sài tiền như nước.v.v…”. Bác Hồ còn chỉ rõ bệnh quan liêu là xa rời thực tế, không điều tra nghiên cứu đến nơi đến chốn những công việc cần phải làm, là đại khái, chung chung, là xa rời quần chúng. Tác phong của “ông quan liêu” là thiếu dân chủ. Bác đã rút ra kết luận “Bệnh quan liêu là nguồn gốc sinh ra lãng phí, tham ô”. Đó là bệnh rất nguy hại cho dân, cho Đảng.

Thứ hai, Bác Hồ chỉ rõ bản chất, nguồn gốc của bệnh tham ô, lãng phí, quan liêu

Người chỉ rõ bản chất, nguồn gốc của các bệnh tham ô, lãng phí quan liêu là do chủ nghĩa cá nhân, đặt lợi ích riêng của mình, của gia đình mình lên trên, lên trước lợi ích chung của dân tộc…

Đó là bệnh chính sinh ra nhiều bệnh khác như tự tư, tự lợi… ham địa vị danh tiếng. Bác chỉ rõ thực chất  của bệnh tham ô, lãng phí, quan liêu là  “a dua, dối trá, trái luật lệ của Chính phủ”.

Trong nhiều bài viết, bài nói, Bác Hồ chỉ rõ bản chất, nguồn gốc nảy sinh các bệnh trên là do cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng rèn luyện, tự cao tự đại, tham lam, coi vào Đảng để làm quan phát tài. Vì thế họ ra sức tìm mọi cách chạy chọt cửa này cửa kia để họ lên chức này, chức kia bằng mọi giá.

Vì cá nhân chủ nghĩa cho nên họ tham lam giữ nhiều chức quyền, đưa con cái vào các cơ quan béo bở để vụ lợi, bất chấp dư luận xã hội và ra sức chạy chọt cấp trên, che chắn đối với các cơ quan giám sát và thực thi pháp luật.

Khi đạt được mục đích thì họ ra sức vơ vét của công, tiêu sài phung phí, coi thường người lao động.

Tự phê bình và phê bình là cách chữa bệnh hiệu quả

Tự phê bình và phê bình là cách chữa bệnh tham ô lãng phí, quan liêu theo tư tưởng của Bác Hồ.

Bác Hồ cho rằng tự phê bình và phê bình là một vũ khí, một nguyên tắc có tính quy luật của công tác xây dựng Đảng. Bác chỉ rõ :

“Dao có mài mới sắc,

Vàng có thui mới trong

Nước có lọc mới sạch

Người có tự phê bình, mới tiến bộ, Đảng cũng thế”.

Tuy nhiên để thực hiện điều này không đơn giản. Bác nói : “Tự phê bình là thật thà nhận công khai trước mọi người những khuyết điểm của mình để tìm cách sửa chữa. Điều đó nói thì dễ nhưng làm thì khó. Khó vì người ta hay có lòng tự ái. Thừa nhận cái sai, cái dốt, cái kém của mình, thì  sợ mất thể diện, mất uy tín mất địa vị”. Bác Hồ cho đó là “dại dột, khác nào có bệnh mà giấu bệnh. Giấu bệnh thì càng ngày bệnh càng nặng, đến khi quá nặng không chữa được nữa, thì chết”.

Bác chỉ rõ: “Phê bình là quyền lợi và nhiệm vụ của mọi người, là thực hành dân chủ. Cấp dưới có quyền phê bình cấp trên. Nhân dân có quyền phê bình cán bộ, phê bình chính quyền, Đảng và các đoàn thể. Mọi người có quyền phê bình nhau để cùng tiến bộ… Người cách mạng và các đoàn thể cách mạng cần phê bình và tự phê bình thiết tha như người ta cần không khí… Đảng viên và cán bộ cần gương mẫu thật thà, phê bình và tự phê bình để tự giáo dục mình và giáo dục nhân dân”.

Bác Hồ nhấn mạnh: “Muốn cho quần chúng nghe lời mình, làm theo mình, thì người Đảng viên, từ việc làm, lời nói cho đến cách ăn ở phải thế nào cho dân tin, dân phục, dân yêu”. Theo Bác, sự trong sạch vững mạnh của Đảng là từ những việc làm cụ thể, tưởng như nhỏ bé ấy.

Phải dân chủ, công khai, minh bạch

Bác Hồ luôn chỉ rõ tự phê bình và phê bình là để giúp nhau nhận rõ sai lầm, thiếu sót để sửa chữa, tiến bộ. Đối với Đảng ta cũng vậy, Đảng dám công khai thừa nhận những yếu kém, sai sót thì Đảng mới thực sự vững mạnh. Bác Hồ yêu cầu Đảng ta phải thực sự: “Trong như pha lê, mạnh như thác lũ”; “Đảng phải là người con lớn có hiếu với Tổ quốc”…để được như vậy, Đảng phải thẳng thắn, công khai chỉ rõ những sai lầm, thiếu sót của cán bộ đảng viên để dân tin Đảng, để Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh. Đảng chỉ có công  khai, minh bạch, dám nhận khuyết điểm để sửa chữa thì Đảng mới thật sự vững mạnh, mới thật sự  trong như pha lê, mạnh như thác lũ.

Chính vì vậy mà Bác Hồ chỉ rõ thái độ đúng đắn của Đảng coi cuộc vận động chống tham ô, lãng phí, quan liêu là “Cuộc cách mạng nội bộ, một cuộc đấu tranh gay go giữa cái tốt và cái xấu, cái cũ và cái mới, giữa đạo đức cách mạnh … với kẻ địch là tệ nạn tham ô, lãng phí, quan liêu”. Điều đó càng có ý nghĩa thiết thực với việc đấu tranh chống tham nhũng hiện nay.

Trong cuộc đấu tranh này, Bác Hồ nói không sợ công khai người có tội mà sợ địch lợi dụng phản tuyên truyền, sợ mất uy tín của Đảng, sợ mất thể diện cán bộ, Bác chỉ rõ, với họ dân chúng đều biết cả, không giấu giếm nổi. Người dẫn câu tục ngữ “Rừng có vạch, vách có tai”.

Việc giấu giếm chỉ vì lợi ích cá nhân, lại có hại cho Đảng, không vì lợi ích của Đảng, của nhân dân. Bác yêu cầu phải dân chủ, phải công khai, minh bạch.  Phải dựa vào lực lượng của quần chúng, phải thật sự mở rộng dân chủ. Bác Hồ đòi hỏi phát động tư tưởng của quần chúng làm cho quần chúng khinh ghét  tệ nạn tham ô, lãng phí, quan liêu; làm cho hàng triệu con mắt, lỗ tai cảnh giác của quần chúng thành những ngọn đèn pha soi sáng khắp mọi nơi.

Bác Hồ yêu cầu “Chúng ta, tất cả những cán bộ phụ trách của Đảng và Chính phủ, phải thật thà tự phê bình nhận khuyết điểm và gương mẫu sửa chữa”. Theo Bác, chỉ có như vậy thì nhân dân mới tin, mới làm theo. Bác ví “tham ô là lấy trộm của công….Nếu nhà ai bị mất cắp, mất trộm, thì hô hoán lên và cả xóm, cả làng đuổi bắt kẻ trộm. Khi của công  bị mất cắp, mất trộm thì mọi người đều có trách nhiệm vạch mặt kẻ gian và đưa nó ra trước pháp luật vì mọi người đều có nghĩa vụ giữ gìn của công”.

Theo Bác, để huy động nhân dân cùng bắt trộm, bắt cắp thì phải biết nghe dân, tin dân. Bác nói nhiều vụ báo chí đăng lời phê bình vụ việc thì nhiều khi như “nước đổ đầu vịt”, cán bộ, cơ quan và đoàn thể được phê bình cứ “im hơi, lặng tiếng”. Không những thế, Bác chỉ rõ những thái độ sai trái của một số cán bộ dọa nạt nhân dân vì họ đã gửi thư lên cấp trên…Làm như vậy là "bịt hết tai mắt cấp trên, bịt mồm miệng quần chúng”.

Bác yêu cầu “Tuyệt đố không được áp bức phê bình”; “Phải mở rộng dân chủ; phải mở rộng phê bình và tự phê bình, nhất là phê bình từ dưới lên trên…chúng ta còn phải hoan nghênh những lời phê bình thật thà của nhân dân”; “Phải kiên quyết chống lại thói “cả vú lấp miệng em”, ngăn cản quần chúng phê bình. Một Đảng viên ở địa vị càng cao thì phải giữ đúng kỷ luật của Đảng càng phải làm gương dân chủ”.

Hệ thống lại những tư tưởng của Bác Hồ về tự phê bình và phê bình, Bác thẳng thắn phê bình những người có quan điểm không đúng đắn về vấn đề này: “Có những cán bộ tưởng rằng: Nếu công khai phê bình những khuyết điểm của mình thì sẽ có hại, vì:

- Kẻ địch lợi dụng để phản tuyên truyền.

- Giảm bớt uy tín của đoàn thể và chính quyền

- Làm mất thể diện của cán bộ đã phạm khuyết điểm ấy.

- Chỉ phê bình qua loa ở nội bộ là đủ rồi…

Một khi đã phạm khuyết điểm, thì dù mình muốn bưng bít thì người ta cũng biết. Một đoàn thể hoặc chính quyền mà che giấu khuyết điểm của cán bộ mình, là một đoàn thể hoặc chính quyền yếu ớt, thoái bộ”.

Trên đây là những điều chúng ta cần học và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh để xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, là đạo đức, là văn ninh hiện nay./.

PGS.TS. Trần Quang Nhiếp

Bài liên quan:

>> “Muốn cho Đảng được vững bền…”
>> Đoàn kết dân tộc trong bối cảnh hội nhập toàn cầu
>> Sáng mãi giá trị của bình đẳng và đoàn kết dân tộc