Hoàn thiện thể chế để phát triển đầu tư xây dựng

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng và các đại biểu tại Hội nghị. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Theo Phó Thủ tướng, hoạt động đầu tư xây dựng có phạm vi rất rộng, phức tạp, chịu sự điều chỉnh bởi nhiều Luật khác nhau kể từ khâu quy hoạch, chủ trương đầu tư, chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư xây dựng và kết thúc đầu tư xây dựng đưa dự án vào vận hành khai thác.

Hệ thống pháp luật điều chỉnh trực tiếp hoạt động đầu tư xây dựng khá phức tạp, gồm 12 Luật, nhiều Nghị định, Nghị quyết, Quyết định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Thông tư hướng dẫn của các bộ.

“Mặc dù đã được hoàn thiện, góp phần tạo lập môi trường đầu tư thuận lợi, nhưng vẫn còn rất nhiều tồn tại, hạn chế như người dân, các doanh nghiệp đã phản ánh”, Phó Thủ tướng nói.

5 yêu cầu

Theo đó, để công tác đầu tư xây dựng đạt hiệu quả cao, khắc phục có hiệu quả những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong đầu tư xây dựng, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu ra 5 yêu cầu cụ thể đối với công tác quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng.

Trước hết, phải xây dựng hành lang pháp lý hoàn chỉnh và tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, thuận lợi để huy động tối đa các nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển, nhưng đồng thời phải tăng cường vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành, kiểm soát chặt chẽ các nguồn lực của Nhà nước.

“Phải khắc phục tư tưởng ‘nhà nước hóa’, cũng như tư tưởng ‘thị trường hóa’ một cách cực đoan trong quản lý đầu tư xây dựng”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Hai là, kiểm soát chặt chẽ quá trình đầu tư xây dựng theo đúng quy hoạch và phải có kế hoạch, trong đó đặc biệt coi trọng các kế hoạch đầu tư trung hạn và dài hạn, tránh tình trạng đầu tư dàn trải dẫn đến phá vỡ quy hoạch và kế hoạch đầu tư, phá vỡ cân đối vĩ mô, gây nên tình trạng nợ đọng kéo dài trong xây dựng cơ bản thời gian qua.

Yêu cầu thứ ba là, thể chế về quản lý đầu tư xây dựng phải bảo đảm quản lý chặt chẽ các nguồn vốn đầu tư, đặc biệt là vốn Nhà nước, trên nguyên tắc cơ bản là các dự án đầu tư xây dựng sử dụng các nguồn vốn khác nhau thì phải có phương thức quản lý khác nhau.

Trong đó, đầu tư từ nguồn vốn Nhà nước sẽ gắn với Luật Đầu tư công và các Luật chuyên ngành; do đó sẽ phải hoàn thiện thể chế theo hướng kiểm soát chặt về quy hoạch, nguồn lực (kế hoạch đầu tư công), các chủ thể thay mặt Nhà nước để đầu tư xây dựng; những thủ tục về quyết toán – thanh toán vốn đầu tư…

Đầu tư vốn ngoài Nhà nước (bao gồm đầu tư của doanh nghiệp và người dân, đầu tư FDI,...) sẽ gắn với Luật Đầu tư và các Luật chuyên ngành; do đó phải chú trọng tạo môi trường đầu tư thuận lợi, khuyến khích huy động nguồn lực; kiểm soát chặt chẽ hơn về năng lực…

Thứ tư, Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh yêu cầu phải xác định rõ trách nhiệm quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng trên cơ sở phân công, phân cấp hợp lý giữa các bộ, ngành, địa phương.

“Cần tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành, nhất là đối với các dự án có sử dụng vốn Nhà nước trong tất cả các giai đoạn của quá trình đầu tư xây dựng”, Phó Thủ tướng lưu ý.

Cuối cùng, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh yêu cầu phải thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong đầu tư xây dựng, trên nguyên tắc công khai, minh bạch, đơn giản hóa quy trình, thủ tục, hồ sơ để không gây phiền hà, tốn kém cho doanh nghiệp, người dân và xã hội, nhưng phải bảo đảm duy trì trật tự, kỷ cương, không cực đoan loại bỏ các thủ tục hành chính cần thiết bằng mọi giá.

Tiếp thu đầy đủ, tháo gỡ triệt để

Từ những yêu cầu nêu trên, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu Bộ Xây dựng – cơ quan được Thủ tướng Chính phủ giao chủ trì tổ chức hội nghị này và các bộ, ngành liên quan tiếp thu đầy đủ những vướng mắc, kiến nghị của doanh nghiệp và người dân, từ đó phân loại để xử lý, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ những vấn đề vượt thẩm quyền để có giải pháp khắc phục triệt để.

Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng đã tiếp thu và bước đầu giải trình một số vướng mắc mà doanh nghiệp, người dân nêu ra trong các giai đoạn từ chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án đến giai đoạn kết thúc xây dựng đưa dự án vào vận hành khai thác.

Cụ thể, trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, những khó khăn, vướng mắc liên quan chủ yếu đến Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách, Luật Xây dựng.

Vậy, “các dự án nhóm A đã có trong quy hoạch, kế hoạch phát triển thì có cần lập báo cáo tiền khả thi nữa không?”, Phó Thủ tướng nêu vấn đề.

“Hoặc như quy định về thẩm quyền quyết định điều chỉnh tăng vốn đầu tư hiện chưa rõ, cũng đang gây vướng mắc rất lớn đối với các dự án tăng vốn, chẳng hạn như các dự án đường sắt đô thị tại TPHCM”, Phó Thủ tướng nói.

Trên cơ sở đó, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành liên quan sớm hoàn thiện phương án xử lý, tháo gỡ vướng mắc của người dân.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì rà soát và trình phương án sửa Luật Bảo vệ Môi trường. Theo quy định hiện nay, yêu cầu phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường tại giai đoạn đề xuất chấp thuận chủ trương đầu tư. Tuy nhiên trong các luật chuyên ngành khác (VD: Luật Xây Dựng) chỉ yêu cầu phải đánh giá sơ bộ.

Đối với những khó khăn vướng mắc liên quan đến Luật Đầu tư, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản và quy định về quản lý đô thị... Phó Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát và đề suất sửa đổi theo hướng chỉ trình Thủ tướng Chính phủ các nội dung liên quan đến chủ trương, chấp thuận đầu tư một lần.

Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, không phải tất cả những khó khăn, vướng mắc mà doanh nghiệp và người dân nêu ra đều do vướng quy định của pháp luật.

“Nhà nước đã có Nghị định về cải tạo nhà chung cư với những chính sách rất ưu tiên, trong đó có chính sách dùng hợp đồng BT (xây dựng – chuyển giao). Đây là những nhà đã được bán cho người dân, nhưng do quá xuống cấp, ảnh hưởng đến an toàn, mỹ quan chung, nếu để tự người dân cải tạo, sửa chữa thì không có khả năng. Nhưng vấn đề vướng mắc hiện lại nằm ở các địa phương. Đề nghị các địa phương tập trung xử lý”, Phó Thủ tướng nói.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu các bộ, ngành liên quan sớm hoàn thiện phương án xử lý, tháo gỡ vướng mắc của người dân. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Trong giai đoạn thực hiện dự án, những khó khăn vướng mắc liên quan đến Luật Đất đai, Luật Đầu tư như tiến độ đền bù, giải phóng mặt bằng thường bị kéo dài; quy định về thời hạn chậm triển khai thực hiện dự án bị thu hồi đất giữa Luật Đầu tư và Luật Đất đai chưa thống nhất gây khó khăn cho cơ quan quản lý Nhà nước về đầu tư… Phó Thủ tướng đề nghị giao Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát và đề suất sửa đổi.

Đối với những vướng mắc về thẩm định thiết kế kỹ thuật, tổng dự toán… liên quan đến Luật Xây dựng, Phó Thủ tướng khẳng định quy định hiện đã đầy đủ, vấn đề nằm ở việc triển khai thực hiện.

“Trong việc thẩm tra, đơn vị tư vấn chịu trách nhiệm. Cơ quan Nhà nước thẩm định trên cơ sở thẩm tra của tư vấn để cấp phép xây dựng. Nội dung này đã quy định rất rõ. Nếu ở đâu đó có vướng mắc thì là ở khâu thực thi công vụ, chứ không phải vướng mắc do cơ chế, chính sách”, Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng xin tiếp thu để chỉ đạo các bộ, ngành liên quan sớm rà soát, tháo gỡ những vướng mắc liên quan đến Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng như: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công hằng năm hầu hết không đạt mức kế hoạch đề ra; nợ đọng trong xây dựng cơ bản vẫn còn là vấn đề bức xúc (điển hình như Dự án đường sắt đô thị số 1, số 2 TPHCM); việc đối xử chưa bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu…

Đối với những khó khăn vướng mắc liên quan đến Luật Đấu thầu, Phó Thủ tướng khẳng định, việc đấu thầu chọn tư vấn quy hoạch, tư vấn lập dự án, thiết kế, giám sát… là hoàn toàn khác với đấu thầu xây dựng. Do đó, phải hoàn thiện quy định để có cơ chế chọn được tư vấn giỏi chứ không chỉ đơn giản là chọn tư vấn chào giá thấp nhất.

Trong giai đoạn kết thúc xây dựng đưa dự án vào vận hành khai thác, nhiều vấn đề “nổi cộm” như thời gian quyết toán vốn dự án hoàn thành của nhiều dự án bị kéo dài so với quy định; hay việc sử dụng đất đai, mua bán, cấp giấy chứng nhận một số loại hình bất động sản mới như: Căn hộ - du lịch (condotel), căn hộ – văn phòng (officetel), shop-house, biệt thự du lịch gặp khó khăn… Để khắc phục những vấn đề này, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Xây dựng tiếp thu, rà soát và đề suất sửa đổi Luật Xây dựng.

Xuân Tuyến