Giảm mạnh nợ đọng xây dựng cơ bản về nông thôn mới

Hạ tầng cơ bản của nông thôn được nâng cao làm tiền đề cho phát triển sản xuất trong Chương trình NTM - Ảnh: VGP/Nguyễn Dũng

Hậu quả của “nóng vội”

Cùng với những cải thiện rõ nét về diện mạo của nông thôn đến giữa năm 2017, mối lo về nợ đọng trong xây dựng cơ bản của NTM đáng báo động ở nhiều địa phương.

Theo số liệu từ Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, trong năm 2017, tổng vốn ngân sách nhà nước các cấp đã bố trí tiếp cho chương trình là 30.152 tỷ đồng, trong đó tổng nguồn vốn từ ngân sách Trung ương (NSTW) là 8.000 tỷ đồng, vốn đối ứng từ các địa phương đã bố trí thực hiện chương trình đến hết tháng 6 khoảng 22.152 tỷ đồng.

Song, điều đáng lưu ý là đến hết tháng 6/2017, giá trị hoàn thành tại các địa phương mới đạt khoảng 21%, tiến độ giải ngân kế hoạch vốn NSTW 6 tháng đầu năm cũng như tốc độ tăng tiêu chí tại các địa phương tương đối chậm. Tính đến cuối tháng 1/2017 tổng số nợ xây dựng cơ bản của 45/63 tỉnh, thành phố còn 9.807 tỷ đồng, tính ra cả nước chỉ có 18 tỉnh không có nợ. Một số tỉnh có tổng mức nợ lớn trong xây dựng NTM là Thái Bình 1.204 tỷ đồng, Hải Dương 776 tỷ đồng, Hà Nam 598,7 tỷ đồng…

Nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng trên là do một số địa phương vẫn chậm phê duyệt phương án phân bổ vốn thực hiện và không cân đối được nguồn lực. Theo Bộ NN&PTNT, nhiều địa phương còn lúng túng trong triển khai cơ chế đặc thù đối với các dự án thuộc chương trình. Không những vậy, việc xây dựng các hạng mục cơ sở hạ tầng không cân đối trước các nguồn vốn đầu tư, dẫn đến nhiều hạng mục xây xong không có vốn để trả nợ. Thậm chí, có hạng mục công trình xây dựng xong ít được sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả, gây lãng phí gấp đôi. Đây không phải là những vấn đề mới nhưng thực tế vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, hiệu quả và nợ đọng vì thế vẫn tăng.

Ngoài ra, nhiều địa phương còn nóng vội, chạy theo phong trào, thành tích, tư duy nhiệm kỳ, chưa lượng được sức mình, chỉ tập trung nhiều vào các tiêu chí xây dựng cơ bản, chưa quan tâm thật sự đến các tiêu chí khác.

Giám sát chặt, kiên quyết xử lý nợ đọng

Trước tình hình trên, Quốc hội và Chính phủ  đã có những chỉ đạo quyết liệt với những giải pháp, kế hoạch, lộ trình cụ thể. Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều Chỉ thị như: Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 10/10/2012; Chỉ thị số 14/CT-TTg ngày 28/6/2013 và Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 30/4/2015 về tăng cường quản lý đầu tư và xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản.

Với sự tập trung triển khai mạnh mẽ nợ đọng xây dựng cơ bản trong NTM thời gian qua giảm nhanh. Nếu như đầu năm 2016, cả nước còn nợ đọng hơn 15.000 tỷ đồng thì đến nay chỉ còn hơn 4.900 tỷ đồng (giảm gần 70%). Cụ thể, đến hết ngày 31/1/2018, toàn quốc đã có 26/63 tỉnh, thành phố không còn nợ đọng xây dựng cơ bản. Đặc biệt, 10 địa phương có số nợ lớn nhất cả nước ở thời điểm tháng 1/2017 đến nay đã xử lý xong, như: Bắc Ninh, Hải Dương, Hà Nội... Điển hình như huyện Phước Long (tỉnh Bạc Liêu), tháng 1/2016, nợ đọng xây dựng cơ bản lên đến 398 tỷ đồng nhưng đến nay đã cơ bản xử lý xong nợ và được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn NTM. 

Hà Nội là địa phương có chuyển biến mạnh mẽ trong công tác xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản. Theo UBND TP Hà Nội, đến hết ngày 31/12/2014, lũy kế nợ đọng xây dựng cơ bản thuộc chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tới là hơn 1.861 tỷ đồng. Tháng 6/2016, thống kê của liên sở (Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính). Hà Nội có 5 huyện: Ba Vì, Quốc Oai, Chương Mỹ, Ứng Hòa, Phú Xuyên có nợ đọng xây dựng cơ bản lớn với tổng số nợ hơn 557 tỷ đồng của 1.156 dự án. Nguyên nhân dẫn đến nợ chủ yếu do các huyện xây dựng cơ bản vượt kế hoạch vốn giao, không bố trí được vốn đối ứng… Tuy vậy, với nhiều giải pháp hiệu quả, nợ đọng xây dựng cơ bản tại Hà Nội đã được giải quyết triệt để. Cụ thể, đến hết năm 2015, TP. Hà Nội đã giảm nợ đọng xây dựng cơ bản, chỉ còn hơn 951 tỷ đồng; đến hết năm 2016, còn hơn 464 tỷ đồng và đến hết năm 2017, Hà Nội đã xử lý dứt điểm, không còn nợ đọng xây dựng cơ bản.

Chánh văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương Nguyễn Minh Tiến nhận định: Không chỉ Hà Nội, nếu các tỉnh, thành phố tiếp tục duy trì được tiến độ như hiện nay, thì khả năng sẽ hoàn thành việc xử lý nợ theo đúng chỉ đạo của Trung ương. Đối với số nợ đọng xây dựng cơ bản tính tới thời điểm này (hơn 4.900 tỷ đồng), Bộ NN&PTNT yêu cầu các địa phương cần ưu tiên bố trí nguồn vốn ngân sách của chương trình xây dựng nông thôn mới trong năm 2018 để xử lý dứt điểm, trả xong nợ thì mới đầu tư công trình khác.

Nguyễn Dũng