Vay vốn tín dụng: Nhiều SMEs 4.0 vẫn ‘ngoài vùng phủ sóng’

Ông Đặng Đức Huy, Giám đốc Khối ngân hàng bán lẻ của Ngân hàng TMCP Sài Gòn chia sẻ tại tọa đàm - Ảnh: TBKTSG

SMEs: Áp lực dòng tiền là thách thức lớn

Theo một nghiên cứu về tăng trưởng của doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại 3 nước Việt Nam, Lào, Campuchia giai đoạn 2015-2017 được ông Đặng Đức Huy, Giám đốc Khối bán lẻ của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn (SCB) chia sẻ tại Tọa đàm “Doanh nghiệp nhỏ tìm vốn “rẻ” ở đâu” mới diễn ra sáng 18/7 tại TPHCM, chỉ có 12% doanh nghiệp thuộc nhóm này tăng trưởng trên 20% trong 3 năm qua; 29% doanh nghiệp có tăng trưởng ổn định từ 5% đến dưới 20%; còn lại gần 60% doanh nghiệp được xếp vào loại phát triển yếu, tức chỉ tăng dưới 5%/năm.

Quá nửa doanh nghiệp có quy mô trung bình, từ 100 đến 500 nhân sự có tăng tưởng tốt. Ở chiều ngược lại, 46% doanh nghiệp có quy mô nhỏ đều thua lỗ. Trong số những thách thức hàng đầu của doanh nghiệp, áp lực về dòng tiền được các chủ doanh nghiệp xếp ở vị trí thứ 3, chỉ sau khó khăn về chi phí hoạt động leo thang và loay hoay với ứng dụng công nghệ.

Thực tế, hiện tượng SMEs khó tiếp cận vốn ngân hàng dường như đã trở thành “chuyện thường ngày ở huyện”. Theo đó, vẫn là những khúc mắc xưa cũ như: Nhà cho vay luôn muốn “nắm đằng cán” khi đặt ưu tiên số 1 luôn là tiêu chí an toàn cho khoản vay, nhà cho vay thích tài sản thế chấp là bất động sản, nhà cho vay không tin doanh nghiệp, hay doanh nghiệp không có dự án khả thi, doanh nghiệp kém minh bạch về sổ sách kế toán, doanh nghiệp thiếu kinh nghiệm trong quản trị - điều hành…

Cũng có lời khuyên rằng startups nhỏ và vừa nên tìm vốn ở những nhà đầu tư mạo hiểm, hay các… cuộc thi tìm kiếm nhân tài startups. Nhưng điều này có vẻ thiếu khả thi trong bối cảnh số nhà đầu tư mạo hiểm chịu “xuất đầu lộ diện” không nhiều, còn các cuộc thi đa số mới chỉ “tròn vai” là người cổ vũ khởi nghiệp. Trong khi đó, lượng doanh nghiệp thành lập mới mỗi năm lại lên tới hàng trăm nghìn. Và các con số ước tính đều cho thấy đến khoảng 98% đều là SMEs.

Bởi vậy, không thể phủ nhận một thực tế rằng vẫn chưa tới lúc SMEs ở Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp mới ra đời có thể tìm kiếm sự hỗ trợ tài chính ở thị trường chứng khoán, ở các nhà đầu tư mạo hiểm hay các doanh nghiệp “đàn anh”. Do đó, hệ thống các ngân hàng vẫn phải gánh lấy trọng trách chính trong lúc này. Và dẫn dắt cho chức năng ấy là các chính sách hỗ trợ vốn vay cho SMEs đã và đang liên tục được điều chỉnh để phù hợp với tình hình kinh tế chung.

Vì sao nhiều doanh nghiệp vẫn “lọt sổ” ngân hàng?

Tiến lên 4.0 nhưng nhiều doanh nghiệp của nền kinh tế 4.0 vẫn còn ngoài “vùng phủ sóng” của các ngân hàng, đó cũng đồng thời là những thông tin được ghi nhận từ giới doanh nghiệp tại Tọa đàm trên.

Ông Đỗ Thế Nguyên Vũ - Nhà sáng lập Vietnam Farm, một hệ sinh thái đưa nông dân sản xuất sạch đến với thị trường, dựa trên nền tảng mạng xã hội, với các ứng dụng về trí tuệ nhân tạo, Big Data… đã không thể tìm được giải đáp thỏa đáng nào từ ngân hàng lẫn các bên tư vấn về việc có thể dùng công nghệ hay bằng sáng chế của doanh nghiệp làm tài sản thế chấp cho các khoản vay như một loại tài sản hình thành trong tương lai. Bởi đã từ lâu, giới ngân hàng đều hiểu rằng “tài sản hình thành trong tương lai” có thể dùng thế chấp chỉ là các dự án bất động sản hữu hình đang được xây dựng, đồng thời đang hoặc sẽ bán ra thị trường trong nay mai, ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước, chi nhánh TPHCM thừa nhận.

Lối ngỏ mà người đại diện của Ngân hàng SCB mở ra cho doanh nghiệp này dường như cũng là quá “chật” khi nhà cho vay yêu cầu doanh nghiệp phải tham gia đúng chuỗi giá trị mà ngân hàng đã ký kết với Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Viện Kinh tế Nông nghiệp hữu cơ. “Như vậy, ngân hàng mới có cơ sở cho vay dựa trên quyền phải thu giữa các mắt xích trong chuỗi”, ông Đặng Đức Huy, Giám đốc Khối Ngân hàng Bán lẻ SCB khẳng định.

Tương tự, chưa nhà cho vay nào có thể trả lời câu hỏi của ông Nguyễn Hưng, giám đốc một doanh nghiệp gia công phần mềm khi ông chủ này băn khoăn làm sao để thế chấp “thành phẩm” của doanh nghiệp là các gói giải pháp hay ứng dụng phần mềm cho ngân hàng, trong khi với một doanh nghiệp kinh doanh chất xám, đây mới chính là nguồn tài sản đáng tiền nhất!

Một dự án khác thuộc “lĩnh vực ưu tiên” của chính sách là nông nghiệp - dự án sản xuất nông sản sạch tại Đồng Nai của Công ty Lê Kha Distributor với chuỗi sản xuất, tiêu thụ nông sản hữu cơ, có sự tham gia của cả chính quyền địa phương, nông dân (pháp nhân đại diện là hợp tác xã) và các nhà khoa học - cũng gặp khó khi tìm vốn tín dụng vì ngân hàng chẳng mấy mặn mà với “chuỗi giá trị” này.

Theo Giám đốc Lê Trọng Kha, các bên tham gia chuỗi đều có cam kết và chế tài chặt chẽ cho từng khâu (phân bón, giống, giải pháp kỹ thuật, ràng buộc thu mua, chất lượng nông sản…) nhưng doanh nghiệp vẫn không thể vay vốn mà không có thế chấp vì đơn giản là “doanh nghiệp chưa từng vay ai, làm sao vượt qua được yêu cầu có lịch sử tín dụng tốt?”.

Bao giờ thì những doanh nghiệp như trên sẽ được vốn tín dụng “phủ sóng”, nhất là đơn vị đang ở những bước đầu tiên của cuộc cách mạng 4.0, với rất nhiều dạng thức mới về kinh tế chia sẻ, về hệ sinh thái, về chuỗi giá trị?

Phương Hiền