Giám sát ‘quyền lực’ của Chấp hành viên THADS trong thực thi nhiệm vụ

Ảnh: VGP/Lê Sơn

Theo ông Mai Lương Khôi, quyền Tổng Cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự (THADS), 9 tháng qua (từ tháng 10/2017 đến nay), các cơ quan THADS đã thụ lý 787.187 việc. Tổng số phải thi hành là 778.434 việc, trong đó, số có điều kiện thi hành là 601.170 việc (chiếm 77,23% trong tổng số phải thi hành). Kết quả, thi hành xong 389.293 việc, đạt tỉ lệ 64,76%.

Về tiền, tổng số thụ lý là trên 184.016 tỷ đồng. Tổng số phải thi hành là hơn 171.711 tỷ đồng, trong đó, số có điều kiện thi hành là 101.534 tỷ đồng (chiếm 59,13% trong tổng số phải thi hành). Kết quả, thi hành xong là 19.878 tỷ đồng, đạt tỉ lệ 19,58%.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hệ thống THADS phải đối mặt với nhiều khó khăn, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thực hiện nhiệm vụ, chỉ tiêu được giao. Đó là, một số vụ việc trọng điểm, phức tạp đã kéo dài nhiều năm trong khi điều kiện kinh tế, xã hội và các quy định của pháp luật liên quan có nhiều thay đổi so với thời điểm giải quyết vụ việc, cần phải có sự phối hợp, chỉ đạo thống nhất của nhiều cấp, nhiều ngành.

Điều kiện THA trong những vụ án tham nhũng, kinh tế lớn còn gặp nhiều khó khăn do giá trị phải thi hành án lớn nhưng đa phần tài sản đã bị che giấu, hợp lý hóa hoặc cố tình tẩu tán nên giá trị tài sản bảo đảm rất nhỏ hoặc thậm chí không có tài sản để thi hành án; đương sự đang phải chấp hành án phạt tù không có tài sản để thi hành án; nhiều vụ án tài sản phân tán ở nhiều địa phương khác nhau, tình trạng pháp lý không rõ ràng, khiến cho việc thi hành gặp rất nhiều khó khăn. Mặt khác, cơ chế quản lý, kiểm soát thu nhập cá nhân còn chưa hoàn thiện, cá nhân phần lớn sử dụng tiền mặt khiến cho việc xác minh, nắm bắt thông tin về tài sản, thu nhập của người phải thi hành án gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đáng kể kết quả thi hành án.

Trong giai đoạn thẩm định cho vay, các tổ chức tín dụng chưa chặt chẽ trong việc xác định ranh giới đất, định giá chênh lệch nhiều so với giá thẩm định lúc cho vay, dẫn đến cơ quan THADS kê biên thường có khiếu nại, khởi kiện tranh chấp tài sản hoặc bán đấu giá tài sản nhiều lần nhưng không có người mua. Một số ngân hàng có tâm lý bảo vệ khách hàng, ngại cung cấp tài khoản, tài sản thế chấp của người phải thi hành án, dẫn đến một số vụ việc tồn đọng chưa có hướng giải quyết.

Việc thực hiện Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng qua gần một năm thực hiện đã bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc chậm được tháo gỡ như: Chưa có sự thống nhất thực hiện thứ tự ưu tiên thanh toán; chưa có hướng dẫn về các khoản thuế, phí mà người phải thi hành án còn nợ, các khoản thuế liên quan đến chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản chưa được thanh toán; nhiều vụ việc cơ quan THADS phải chờ kết quả bán nợ xấu theo Nghị quyết 42/2017/QH14 của các tổ chức tín dụng.

Một số vụ việc chưa thể thi hành do trong quá trình tổ chức thi hành án, các cơ quan THADS nhận thấy có dấu hiệu vi phạm pháp luật hoặc đang kiến nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, có quyết định hủy toàn bộ bản án phúc thẩm, sơ thẩm đang trong quá trình chờ xét xử lại, khó khăn trong quá trình liên quan đến ủy thác tư pháp do đương sự đang cư trú ở nước ngoài dẫn đến kéo dài thời gian thi hành án.

Ý thức chấp hành pháp luật của người phải thi hành án còn chưa cao, phần lớn người phải thi hành án thường tìm cách trì hoãn, kéo dài việc thi hành án, thậm chí có những trường hợp chống đối quyết liệt, đặc biệt là trong quá trình cưỡng chế giao tài sản trúng đấu giá hoặc lợi dụng quyền công dân, phương tiện thông tin đại chúng để khiếu nại nhiều lần, khiếu nại vượt cấp, gửi đơn đến nhiều cơ quan, ban, ngành với nội dung không chính xác để kéo dài tiến độ giải quyết án, trong khi chưa có cơ chế chấm dứt giải quyết, gây dư luận không tốt trong xã hội; chế tài hành chính, hình sự chưa đủ mạnh để để răn đe đối với các trường hợp này.

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nhấn mạnh: Thi hành án dân sự là khâu cuối cùng của quá trình tố tụng của một bản án, quyết định của Tòa án, đây là nguyên tắc Hiến định. Việc thực thi các bản án, quyết định của Tòa án nhằm bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, người dân, góp phần trực tiếp vào phát triển KT-XH của đất nước.

Vì thế, công tác THADS luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, nhất là sự cố gắng của cả hệ thống nên ngành THADS đã phát triển không ngừng suốt 72 năm qua.

Trong thời gian, đã ban hành Luật THADS cùng hệ thống văn bản chi tiết hướng dẫn thi hành tương đối hoàn chỉnh, tổ chức bộ máy được thành lập theo ngành dọc từ Trung ương đến địa phương với khoảng 9.500 cán bộ, cơ sở vật chất từng bước được trang bị cơ bản đáp ứng được yêu càu công việc đặt ra cho công tác.

Quan hệ với các bộ, ngành, địa phương của hệ thống THADS ngày càng được củng cố, ủng hộ, phối hợp chặt chẽ của các ngành và chính quyền địa phương.

Cụ thể, số tiền và số vụ việc năm sau đều cao hơn năm trước, thể hiện rõ nhất sự nỗ lực và cố gắng của toàn hệ thống THADS suốt 72 năm qua.

Về những thách thức trong thời gian tới, Bộ trưởng Lê Thành Long nêu lên số lượng việc và tiền phải thi hành án năm sau đều cao hơn năm trước (bình quân mỗi năm số việc phải thi hành tăng hơn 5%, số tiền phải thi hành tăng 15%), nhất là việc thi hành các bản án liên quan đến tín dụng, ngân hàng rất khó khăn như việc tài sản thế chấp không đúng với thực tế nên khi bản án tuyên xong.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Lê Thành Long cũng chỉ thẳng những hạn chế, yếu kém mà ngành THADS phải nỗ lực, cố gắng, chấn chỉnh từ năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức của cán bộ đến “quyền lực” được giao.

Theo đó, Chấp hành viên được giao những quyền rất lớn trong quá trình thực thi công vụ như quyền được “phong toả tài sản”, quyền này liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, nên có hiện tượng nhũng nhiễu và làm sai của số ít Chấp hành viên khi thi hành nhiệm vụ.

Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Bộ Tư pháp yêu cầu hệ thống THADS phải thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn nghiệp vụ, bồi dưỡng phẩm chất đối với Chấp hành viên để không để xảy ra tiêu cực, vi phạm pháp luật trong quá trình thực thi nhiệm vụ. Ví dụ như có một số hiện tượng trong việc bán đấu giá tài sản, Chấp hành viên chọn đơn vị bán đấu giá, bán đấu giá tài sản thi hành án ngay hay để lâu là những vấn đề cần phải giám sát, chấn chỉnh đối với công tác THADS nói chung và quá trình làm việc của Chấp hành viên nói riêng để công tác THADS đạt được kết quả ngày càng tích cực hơn.

Lê Sơn