Quốc hội xem xét các báo cáo về công tác phòng chống tội phạm

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Theo đó, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2019.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân Tối cao (VKSNDTC) Lê Minh Trí trình bày Báo cáo công tác năm 2019 của Viện trưởng VKSNDTC.

Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao (TANDTC) Nguyễn Hòa Bình trình bày Báo cáo công tác năm 2019 của Chánh án TANDTC.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo về công tác thi hành án năm 2019.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra các báo cáo về công tác của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC; công tác phòng ngừa, chống tội phạm và vi phạm pháp luật và công tác thi hành án năm 2019.

Các báo cáo cho biết, thời gian qua các bộ ngành đã tập trung thực hiện nhiều giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án dân sự… 

Theo Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, năm 2019, Chính phủ, TANDTC, VKSNDTC đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ nhằm thực hiện các nhiệm vụ Quốc hội giao trong công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, góp phần giữ vững an ninh, chính trị và trật tự, an toàn xã hội, tạo tiền đề quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội.

Tham nhũng trong chính các cơ quan có chức năng chống tham nhũng diễn biến phức tạp

Cụ thể, về công tác phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, năm 2019, công tác phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đã đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt chỉ tiêu của Nghị quyết 63 của Quốc hội. Tuy nhiên, trong một số lĩnh vực, việc phát hiện còn chậm, số lượng chưa tương xứng, chưa phản ánh đúng tình hình vi phạm trên thực tế, kết quả xử lý chưa nghiêm, chưa làm rõ trách nhiệm của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong quản lý Nhà nước.

“Tham nhũng trong chính các cơ quan có chức năng chống tham nhũng, cơ quan thanh tra, kiểm tra, cơ quan bảo vệ pháp luật vẫn diễn biến phức tạp, tình trạng “tham nhũng vặt” gây bức xúc trong nhân dân và dư luận, tuy nhiên, việc phát hiện vẫn chưa được nhiều và còn giảm 4,18% so với cùng kỳ”, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Lê Thị Nga chỉ rõ.

Nhiều vụ việc xây dựng trái phép diễn ra công khai tại nhiều địa phương, trong thời gian dài đến nay mới bị cơ quan chức năng xử lý, nhiều trường hợp xử lý chưa nghiêm, chưa làm rõ trách nhiệm của cơ quan, người có thẩm quyền quản lý Nhà nước liên quan. Đồng thời, dư luận cho rằng có nhiều tiêu cực trong lĩnh vực quản lý Nhà nước về xây dựng, cấp phép, thanh tra, kiểm tra về lĩnh vực xây dựng nhưng chưa được phát hiện.

Tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là xử lý rác thải, xả nước thải công nghiệp chưa qua xử lý, ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn và ô nhiễm nguồn nước đáng báo động nhưng công tác phòng ngừa, xử lý chưa đạt yêu cầu, việc xử lý hình sự còn rất thấp so với số vi phạm phát hiện được (chiếm 1,58%).

Còn tới 96.800 vụ án bị tạm đình chỉ, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm

Về công tác điều tra xử lý tội phạm, Ủy ban Tư pháp cho rằng, năm 2019, công tác điều tra, xử lý tội phạm tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực, chất lượng công tác điều tra đã được nâng lên rõ rệt, hạn chế được nhiều vi phạm trong hoạt động điều tra so với cùng kỳ, đạt và vượt nhiều chỉ tiêu yêu cầu của Quốc hội.

Tuy nhiên, công tác điều tra vẫn còn một số hạn chế như: Tỷ lệ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm mới đạt 87,4%, chưa đạt yêu cầu của Quốc hội. Còn 2.261 tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố quá hạn giải quyết. Trong kỳ báo cáo, VKSND các cấp đã yêu cầu hủy bỏ 160 quyết định trái pháp luật của cơ quan điều tra và đã ban hành 1.258 kiến nghị, kháng nghị yêu cầu cơ quan điều tra khắc phục vi phạm.

Việc áp dụng biện pháp ngăn chặn bắt, tạm giữ, tạm giam còn nhiều vi phạm, dẫn đến VKSND các cấp không phê chuẩn 111 lệnh bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, 172 quyết định gia hạn tạm giữ, 256 lệnh tạm giam, 156 lệnh bắt bị can để tạm giam. Số người bị tạm giữ hình sự sau phải trả tự do, không xử lý hình sự còn tới 1.256 người.

Chất lượng hoạt động điều tra còn một số hạn chế. Năm 2019, còn để xảy ra một số trường hợp bị khởi tố oan. Đáng lưu ý, số lượng các vụ án tạm đình chỉ điều tra trong năm 2019 vẫn tăng tới 2.115 vụ. “Đây là vấn đề lớn, Ủy ban Tư pháp đã kiến nghị qua nhiều năm nhưng số vụ tạm đình chỉ không những không giảm mà tiếp tục tăng lên qua các năm, cho tới nay còn tới 96.800 vụ án bị tạm đình chỉ, trong đó một số vụ án sắp hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm. Đề nghị Chính phủ có giải pháp để xử lý tình trạng này”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói.

Hàng trăm trường hợp phải sửa án, hủy án do nguyên nhân chủ quan

Đánh giá Báo cáo của công tác của ngành kiểm sát, thẩm tra của Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với báo cáo của VKSNDTC về những kết quả tích cực của ngành KSND trong năm 2019, đạt và vượt nhiều chỉ tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội. Đặc biệt, một số hạn chế của ngành kiểm sát được Ủy ban Tư pháp chỉ ra trong Báo cáo thẩm tra năm 2018, đã kéo dài qua một số năm, thì đến năm 2019 đã có chuyển biến tích cực, đáng ghi nhận.

Tuy nhiên, vẫn còn 33 trường hợp VKSND phê chuẩn lệnh bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, gia hạn tạm giữ, tạm giam sau đó phải trả tự do, không xử lý hình sự; 425 bị can không bị tạm giam, bỏ trốn phải ra lệnh truy nã. Chất lượng giải quyết một số vụ án chưa đáp ứng yêu cầu; số trường hợp bị oan tăng 58,3% so với năm 2018.

“Đáng lưu ý, năm 2019, Cơ quan điều tra cấp Trung ương điều tra cả những vụ án không thuộc thẩm quyền được quy định tại Điều 163 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, nhưng vẫn được VKSND phê chuẩn, chấp nhận. Đề nghị Bộ trưởng Bộ Công an, Viện trưởng VKSNDTC có giải pháp để khắc phục thực trạng này”, Báo cáo thẩm tra nêu rõ.

Về báo cáo của Chánh án TANDTC về công tác của ngành tòa án, báo cáo thẩm tra “cơ bản tán thành” với đánh giá của TANDTC về những kết quả đạt được và nhận thấy, năm 2019, TAND các cấp tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp đổi mới trong hoạt động xét xử và đạt được nhiều kết quả tích cực. Nhiều chỉ tiêu công tác tăng so với năm 2018, tiếp tục đạt và vượt chỉ tiêu yêu cầu của Quốc hội. Trong kỳ báo cáo, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Hình phạt mà Tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh, đúng pháp luật.

Tuy nhiên, vẫn còn 107 trường hợp phải hủy án và 275 trường hợp phải sửa án do nguyên nhân chủ quan. Vẫn còn 81 trường hợp cho hưởng án treo không đúng quy định. Qua khảo sát, một số TAND địa phương phản ánh, số lượng kháng nghị giám đốc thẩm của TAND cấp cao đối với bản án của TAND cấp huyện ít hơn nhiều so với trước đây khi thẩm quyền này thuộc TAND cấp tỉnh.

Chậm thi hành án hành chính: Kỷ cương, kỷ luật chưa nghiêm

Đối với công tác giải quyết án hành chính, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, TANDTC đã tiếp thu nghiêm túc kiến nghị của Ủy ban Tư pháp, qua đó đề ra nhiều giải pháp khắc phục những hạn chế trong công tác giải quyết án hành chính. Về cơ bản, đã khắc phục tình trạng án quá hạn luật định do nguyên nhân chủ quan.

Tuy nhiên, cũng như những năm trước, tỷ lệ xét xử còn thấp (chỉ đạt 59%). Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chưa giảm và chưa đạt chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội. Đề nghị TANDTC đánh giá rõ những nguyên nhân của những hạn chế này và có giải pháp khắc phục, nhất là khắc phục việc một số Thẩm phán còn e ngại, nể nang trong xét xử án hành chính.

Thẩm tra báo cáo công tác thi hành án hành chính, Ủy ban Tư pháp đánh giá Chính phủ đã có nhiều biện pháp nhằm chấn chỉnh, khắc phục tồn tại, vi phạm trong thi hành án hành chính.

Tuy nhiên, tỷ lệ thi hành án hành chính năm 2019 đạt thấp, số vụ án hành chính chưa thi hành xong tăng cao so với cùng kỳ năm 2018. Đến nay, cả nước còn 313 bản án mà Chủ tịch UBND, UBND là người phải thi hành nhưng chưa thi hành xong. Ủy ban Tư pháp cho rằng, đối tượng phải thi hành án hành chính chủ yếu là cơ quan và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính của Nhà nước, đây là đối tượng cần nghiêm túc, gương mẫu nhất trong việc thực thi pháp luật. Tuy nhiên, việc tồn đọng án hành chính chưa thi hành là một hạn chế lớn và đã tồn tại qua nhiều năm, thậm chí năm sau còn cao hơn so với năm trước, cho thấy việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương còn chưa nghiêm.

Lê Sơn