Nhiệm vụ chiến lược, cấp bách của văn nghệ dân tộc thiểu số

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam trân trọng, đánh giá cao những đóng góp của đội ngũ văn nghệ sĩ, nghệ nhân dân tộc ít người hoặc hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật các dân tộc ít người. Ảnh: VGP/Đình Nam

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh điều này khi dự khai mạc Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI (nhiệm kỳ 2019-2024) của Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam, sáng 18/11, tại Hà Nội.

Đại hội có sự tham dự của hơn 500 văn nghệ sĩ, nghệ nhân dân tộc ít người hoặc hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật các dân tộc ít người, đại diện một số ban, bộ, ngành Trung ương, các hội văn học nghệ thuật chuyên ngành…

Hiện nay, Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam có hơn 1.000 hội viên, có 40 tổ chức cơ sở Hội và Chi hội của 40 tỉnh, thành trong cả nước thuộc các chuyên ngành: Văn học, Âm nhạc, Múa, Mỹ thuật, Sân khấu- điện ảnh, Nhiếp ảnh, Lý luận-phê bình, Văn nghệ dân gian. Riêng nhiệm kỳ vừa qua, Hội đã thành lập thêm 8 chi hội, kết nạp 135 hội viên.

Qua 5 năm (2014-2019), Báo cáo của Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số đánh giá nhiều tài năng mới ở khắp các vùng miền từ Tây Bắc, Việt Bắc, miền Trung, Tây Nguyên đến Tây Nam Bộ... đã được phát hiện và bổ sung. Số lượng tác phẩm được công bố, xuất bản, triển lãm... ngày càng tăng, trong đó có nhiều tác phẩm được trao tặng giải thưởng của địa phương, khu vực, của Nhà nước và quốc tế. Nhiều văn nghệ sĩ người dân tộc được trao tặng danh hiệu cao quý của Đảng và Nhà nước. Hệ thống tổ chức của Hội được củng cố và phát triển, đặc biệt là sự hình thành và hoạt động của các Chi hội các tỉnh vùng đồng bào dân tộc và miền núi.

Bên cạnh việc chú trọng tổ chức và phối hợp để sưu tầm, bảo tồn, nghiên cứu, phát huy những giá trị truyền thống, Hội đã tập trung cho nhiệm vụ trọng tâm là sáng tạo những giá trị mới về văn học, nghệ thuật của các dân tộc anh em. Sống, hoạt động, làm việc, sáng tạo trong những vùng còn nhiều khó khăn về kinh tế, xã hội, gắn bó máu thịt với đồng bào mình, đội ngũ văn nghệ sĩ là người dân tộc thiểu số và những người hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, văn học, nghệ thuật của các dân tộc đã tiếp tục giữ vững vai trò xung kích trên mặt trận tư tưởng văn hóa, văn nghệ của Đảng.

Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam hiện đại đã có những bước trưởng thành đáng tự hào. Đội ngũ văn nghệ sĩ người dân tộc thiểu số, sáng tác về đề tài dân tộc thiểu số xuất hiện khá đông đảo. Hầu hết các tác giả sáng tác văn học, sưu tầm, nghiên cứu văn học dân gian đều ra được sách. Có không ít tác giả xuất bản hơn 10 đầu sách; có hoạ sĩ tổ chức tới gần 10 cuộc triển lãm tranh cá nhân. Nhiều ca sĩ, nhạc sĩ đã xuất bản băng đĩa tác phẩm riêng.

Văn xuôi, thơ dân tộc thiểu số có sự phát triển nhanh về đội ngũ và chất lượng, có bản sắc riêng. Ngày càng nhiều tác giả dân tộc thiểu số có ý thức và quan tâm nhiều hơn việc sáng tác bằng tiếng mẹ đẻ và sáng tác song ngữ.

Hàng trăm công trình sưu tầm, nghiên cứu biên dịch các loại hình văn nghệ dân gian của các dân tộc Tây Nguyên, Chăm, Tày, Nùng, Mường, Thái, Mông... và của nhiều dân tộc khác của các tác giả dân tộc thiểu số được biên soạn rất công phu và có giá trị cao, ra mắt bạn đọc.

Tuy nhiên, lãnh đạo Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam cũng nêu thực tế nhiều ngành nghệ thuật vốn là thế mạnh của văn nghệ dân tộc thiểu số đang bị chững lại. Đơn cử, lĩnh vực mỹ thuật chưa có sự chuyển đổi về chất, nhiều tác phẩm vẫn thể hiện theo lối mòn, ít có sự khám phá đổi mới. Hay múa vốn là bộ môn nghệ thuật đặc sắc và phong phú nhất của các dân tộc vùng cao nhưng không có tác phẩm nào mới, xuất sắc, thiếu hẳn lực lượng biên đạo trẻ. Nhiều diễn viên múa khi lên sân khấu đã sử dụng lẫn lộn trang phục các dân tộc thiểu số hoặc các điệu múa cổ truyền bị cải biên trở thành xa lạ đối với công chúng.

Một số ngành nghệ thuật như điện ảnh, âm nhạc, nghiên cứu lý luận-phê bình… còn thưa thớt tác giả, ít tác phẩm có giá trị, sức lan toả hạn chế và nhất là thiếu lực lượng kế cận.

Đội ngũ văn nghệ sĩ dân tộc thiểu số giữa các vùng miền, giữa các dân tộc còn có sự chênh lệch khá lớn. Có những dân tộc có số văn nghệ sĩ đông, có mặt trên nhiều lĩnh vực nhưng có những dân tộc có số dân không hẳn là ít nhưng lực lượng văn nghệ sĩ còn quá mỏng, thậm chí chưa có.

Văn học nghệ thuật thiểu số còn ít tác phẩm có nội dung tư tưởng và nghệ thuật cao, có chất lượng và sức lan toả về đề tài đổi mới, về phát triển kinh tế xã hội ở vùng miền núi. Chưa có những đột phá trong gìn giữ, phát huy tiếng nói, chữ viết của một số dân tộc.... Vốn sống của các văn nghệ sĩ về thực tiễn vùng dân tộc và miền núi còn khoảng cách, chưa thực sự đi sâu, gắn bó máu thịt với cuộc sống sôi động đang diễn ra ở miền núi và vùng đồng bào các dân tộc.

Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI, nhiệm kỳ 2019-2024 Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam sẽ diễn ra đến hết ngày 19/11. Ảnh: VGP/Đình Nam

Thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam biểu dương những kết quả đã đạt được của Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam, toàn thể hội viên và các văn nghệ sĩ các dân tộc ít người, hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật các dân tộc ít người trong nhiệm kỳ vừa qua.

Theo Phó Thủ tướng, những thành tựu, giá trị và bản sắc độc đáo của văn hóa hơn 50 dân tộc anh em không chỉ làm cho nền văn hóa Việt Nam đậm sắc màu phong phú mà còn góp phần củng cố sự thống nhất ý chí, tinh thần, tình cảm của dân tộc, tạo nên sức mạnh nội sinh bền vững của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Từ đó giúp nền văn hóa Việt Nam không ngừng phát triển thống nhất trong đa dạng, tỏa sáng trong dòng chảy văn hóa, văn minh nhân loại.

Trong nhiệm kỳ tới đây, Phó Thủ tướng đề nghị Hội tập trung xây dựng kế hoạch đào tạo, phát hiện, bồi dưỡng đội ngũ sáng tác, biểu diễn, sưu tầm, nghiên cứu, lý luận, phê bình và quản lý trong lĩnh vực văn học nghệ thuật dân tộc thiểu số. Đội ngũ này phải vững vàng về tài năng, am hiểu sâu sắc văn hóa dân tộc mình, gắn bó mật thiết với quê hương, nỗ lực sáng tạo ra nhiều tác phẩm, công trình, sản phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, hấp dẫn với quần chúng. Đây là nhiệm vụ vừa có tính chiến lược, vừa cấp bách.

Cùng với đó, Hội tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, phát huy mạnh mẽ vai trò của chi hội các tỉnh, thành phố và của các chuyên ngành, các lĩnh vực hoạt động. Tăng cường phối hợp thường xuyên và có hiệu quả với các hội văn học nghệ thuật chuyên ngành, các cơ quan đảng, chính quyền các cấp từ Trung ương đến địa phương.

Phó Thủ tướng khẳng định sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa, văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số không chỉ là nhiệm vụ riêng và trực tiếp của đồng bào các dân tộc và những người hoạt động sáng tạo văn hóa mà là nhiệm vụ, trách nhiệm chung của Đảng, Nhà nước và toàn thể nhân dân.

Các cấp ủy đảng, các ban, bộ, ngành, đoàn thể, các địa phương, các hội văn học, nghệ thuật Trung ương và địa phương... cần chủ động phối hợp, tạo điều kiện thuận lợi nhất, dành sự quan tâm và cả nguồn lực xứng đáng cần thiết để hoạt động văn hoá, nghệ thuật đúng với phương châm "phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt và phát triển văn hoá - nền tảng tinh thần của xã hội".

Phó Thủ tướng tin tưởng, thời gian tới, Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam tiếp tục vươn lên mạnh mẽ hơn nữa trong tổ chức, tập hợp, động viên đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân bằng tấm lòng tất cả vì văn hoá dân tộc, vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, cùng tài năng của mình góp phần thiết thực và hiệu quả vào việc thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về văn hóa, văn học, nghệ thuật, trực tiếp nhất là Nghị quyết số 33-NQ/TW (khóa XI) về “xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.

Đình Nam