Choleterol: Có lợi hay gây hại cho sức khỏe?

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn phát biểu tại Lễ phát động "Tháng hành động đẩy lùi tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể”. Ảnh: VGP/Hiền Minh

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn, ở Việt Nam, cứ 10 người tử vong thì có 7 người do mắc các bệnh không lây nhiễm, tập trung ở các bệnh lý như tim mạch… Điều đáng nói là cứ 10 người thì có 3 người mắc bệnh lý về tim mạch là do thừa cholesterol ở mức cao trong cơ thể, trong đó hơn 1/2 phụ nữ trong độ tuổi 50-69 có tỉ lệ cholesterol cao, mắc đái tháo đường, ung thư và bệnh phổi mạn tính.

Cholesterol cao rất nguy hiểm. Sự tích tụ cholesterol trong máu có thể kết hợp với các chất khác và phát triển thành mảng bám. Mảng bám này sẽ phát triển trong mạch máu, lâu ngày trở thành các mảng xơ vữa khiến mạch máu bị xơ cứng và thu hẹp gần, hạn chế lưu lượng máu bình thường đi tới các cơ quan. Đây là nguyên nhân chính gia tăng các biến chứng như nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, đột quỵ.

Thừa cholesterol cũng chính là nguyên nhân trực tiếp làm gia tăng các bệnh về tăng huyết áp, ung thư… Ước tính, hiện nay, trung bình mỗi năm nước ta có khoảng 12,5 triệu người bị tăng huyết áp, 3,5 triệu người bị bệnh đái tháo đường, 2 triệu người mắc bệnh tim, phổi mạn tính và gần 126.000 ca mắc mới ung thư, rối loạn tâm thần.

Tuy nhiên, PGS.TS Lê Bạch Mai, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia chia sẻ, cholesterol không phải đều xấu, thậm chí đây còn là một chất béo thiết yếu của cơ thể (như axit béo omega 3 có nhiều trong cá và omega 6 có nhiều trong thực vật…), cung cấp sự ổn định trong mọi tế bào của cơ thể. Nhưng nếu thừa cholesterol ở mức cao sẽ gây ra những bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng.

Ngành y tế sẽ tập trung tuyên truyền về thực trạng và phổ biến giải pháp như hướng dẫn người dân nhận thức và điều chỉnh thói quen ăn uống, lối sống để ngăn ngừa tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể. Ảnh: VGP/Hiền Minh

Có 5 nguyên nhân chính gây ra tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể con người, đó là ăn thực phẩm chứa nhiều cholesterol; hút thuốc, uống nhiều rượu bia và các thức uống có ga; lối sống không khoa học (ít hoạt động thể dục, béo phì, hút thuốc…); các bệnh lý nền (như tăng huyết áp, tiểu đường); yếu tố tiền sử gia đình và tuổi tác (tuổi càng lớn thì khả năng bị hẹp động mạch, xơ vữa động mạch càng cao).

Theo PGS.TS Lê Bạch Mai, trong 5 nguyên nhân trên có những nguyên nhân gây thừa cholesterol không thể thay đổi được như yếu tố tiền sử gia đình và tuổi tác, vì vậy, chúng ta cần tập trung vào những yếu tố hoàn toàn có thể thay đổi được để chủ động kiểm soát hàm lượng cholesterol trong cơ thể. Đặc biệt là chế độ ăn uống, không hút thuốc, hạn chế rượu bia và tăng cường hoạt động thể thao.

PGS.TS Lê Bạch Mai chia sẻ, theo số liệu của Viện Dinh dưỡng quốc gia, khoảng 50% nữ giới, 60% nam giới hiện nay trong khẩu phần ăn hằng ngày vẫn thiếu rất nhiều hàm lượng rau củ quả. Chất xơ trong những thực phẩm này không đơn thuần giúp giảm cân, tốt cho hệ tiêu hoá, bổ sung vitamin... mà còn được ví như “cái chổi” quét bớt cholesterol ra khỏi cơ thể. Mỗi người cần phải đảm bảo ăn rau củ quả và trái cây khoảng 400 g/ngày. Đồng thời, cần giảm muối trong mỗi bừa ăn hằng ngày.

Các thực phẩm chứa nhiều cholesterol được chỉ ra là những thức ăn có nguồn gốc từ động vật, mỡ động vật như thịt bò, mỡ bò, thịt lợn, mỡ lợn, thịt cừu, thịt gia cầm béo (vịt, ngỗng nuôi công nghiệp) và nội tạng động vật.

Bổ sung các chất béo có lợi (nhóm chất béo không bão hòa) vào chế độ ăn uống như omega 3-6-9 được tìm thấy nhiều trong các loại như cá hồi, cá trích và các loại dầu thực vật như dầu gạo lứt, dầu đậu nành, dầu hướng dương… Đặc biệt, dưỡng chất Gamma-Oryzanol và Phytosterol có trong một số loại dầu ăn và gạo lứt đã được khoa học chứng minh có tác dụng trong việc giảm hấp thụ cholesterol xấu từ thực phẩm.

Trong khuôn khổ chiến lược quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015-2025, hôm nay (16/10), Bộ Y tế đã tổ chức Lễ phát động “Tháng hành động đẩy lùi tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể” – thực trạng đang ở mức báo động ở Việt Nam. Tháng hành động này sẽ tập trung vào tuyên truyền về thực trạng và phổ biến giải pháp như hướng dẫn người dân nhận thức và điều chỉnh thói quen ăn uống, lối sống để ngăn ngừa tình trạng thừa cholesterol trong cơ thể, nhằm tiến tới làm giảm tỉ lệ người thừa cholesterol ở Việt Nam.

Thúy Hà