Đợt hoạt động đỉnh cao cuối cùng trong năm Chủ tịch ASEAN của Việt Nam

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Gia Khiêm vừa trả lời phỏng vấn báo chí về một số nội dung liên quan tới Hội nghị cấp cao ASEAN 17 và các hội nghị liên quan sẽ diễn ra từ 28-30/10 tại Hà Nội.

Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm

Xin Phó Thủ tướng cho biết ý nghĩa, tầm quan trọng của Hội nghị Cấp cao ASEAN 17 và các Hội nghị liên quan lần này?

Hội nghị Cấp cao ASEAN 17 và các Hội nghị Cấp cao liên quan lần này có ý nghĩa rất quan trọng và là đợt hoạt động đỉnh cao trong năm Chủ tịch ASEAN của Việt Nam 2010.

Chỉ trong hơn 2 ngày từ 28 đến 30/10/2010, sẽ diễn ra 11 Hội nghị Cấp cao chính, bao gồm Cấp cao ASEAN 17 giữa các nhà lãnh đạo ASEAN và các Cấp cao ASEAN 1 thường kỳ với các đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ; cũng như với Nga, Australia, New Zealand và Liên Hợp Quốc; Cấp cao ASEAN 3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc) và Cấp cao Đông Á lần 5.

Hội nghị có sự tham dự của 18 nhà Lãnh đạo các nước ASEAN và các Đối tác, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc. Lần đầu tiên Ngoại trưởng Nga và Mỹ sẽ tham dự Hội nghị Cấp cao Đông Á với tư cách là Khách mời đặc biệt của Hội nghị.

Đây là Hội nghị Cấp cao cuối cùng của ASEAN trong năm, là dịp để ASEAN đánh giá một cách tổng thể những kết quả hợp tác trong năm, cả trong nội khối cũng như với các Đối tác và đề ra định hướng ưu tiên cho giai đoạn tiếp theo.

Đây cũng là dịp duy nhất trong năm Lãnh đạo ASEAN họp với Lãnh đạo hầu hết các Đối tác quan trọng của ASEAN. Tại các Hội nghị lần này, ASEAN và các Đối tác sẽ trao đổi, đề ra các phương hướng và biện pháp nhằm đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ hợp tác toàn diện, cùng có lợi, vì hòa bình, ổn định, cùng phát triển ở khu vực.

Nhìn chung, các Hội nghị Cấp cao lần này sẽ thảo luận và đưa ra nhiều quyết sách quan trọng về hợp tác ASEAN và quan hệ đối ngoại của ASEAN, cũng như về cấu trúc khu vực đang định hình. Hơn 30 văn kiện, trong đó có nhiều Tuyên bố quan trọng sẽ được trình để các vị Lãnh đạo thông qua.

Ngoài ra, dịp này cũng sẽ diễn ra nhiều hoạt động bên lề quan trọng khác như Hội nghị Cấp cao các nước lưu vực Mê Công và Nhật Bản lần thứ 2, Hội nghị Cấp cao ASEAN về Kinh doanh và Đầu tư (ABIS), Hội nghị Cấp cao Tam giác phát triển Indonesia - Malaysia - Thái Lan (IMT-GT). Lãnh đạo một số nước ASEAN và Đối tác cũng sẽ thăm và có các cuộc tiếp xúc với Lãnh đạo ta nhằm tăng cường quan hệ hợp tác song phương với Việt Nam.

Xin Phó Thủ tướng cho biết những nội dung thảo luận chính tại Hội nghị?

Trên cơ sở các thành quả đã đạt được và tiếp nối tinh thần Chủ đề “Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ tầm nhìn đến hành động” của năm ASEAN 2010, Hội nghị lần này sẽ tập trung thảo luận về ba trọng tâm hành động chính mà ASEAN đã đề ra từ đầu năm, cụ thể là:

Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh hành động để đẩy nhanh việc xây dựng Cộng đồng ASEAN, tăng cường liên kết khu vực và triển khai hiệu quả Hiến chương ASEAN. Theo đó, các Nhà Lãnh đạo ASEAN sẽ kiểm điểm lại kết quả đã đạt được kể từ sau Cấp cao ASEAN-16 tới nay, xác định những công việc cần được tiếp tục thúc đẩy nhằm thực hiện hiệu quả Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN trên cả 3 trụ cột và tăng cường kết nối ASEAN.

Dự kiến, các vị Lãnh đạo sẽ thông qua bản Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN nhằm tạo khuôn khổ tăng cường kết nối khu vực về các mặt, nhất là hạ tầng thuận lợi để hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng và tạo cơ sở để kết nối ASEAN với khu vực rộng lớn hơn là Đông Á.

Việc cải tiến phương thức làm việc và thực thi hiệu quả các quyết sách của Lãnh đạo sẽ tiếp tục được ASEAN nhấn mạnh, coi đó là nhân tố quyết định đối với việc thực hiện thành công mục tiêu xây dựng Cộng đồng vào năm 2015. Bên cạnh đó, ASEAN sẽ thúc đẩy các nỗ lực nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy và các văn kiện pháp lý bổ sung cho Hiến chương.

Thứ hai, trên cơ sở những tiến triển tốt đẹp trong quan hệ giữa ASEAN và các Đối tác vừa qua, các vị Lãnh đạo sẽ thảo luận và thống nhất những quyết định quan trọng nhằm thúc đẩy và nâng quan hệ với các Đối tác lên một tầm cao mới. Nhiều Kế hoạch hành động sẽ được thông qua giữa ASEAN với các Đối tác cho giai đoạn mới 2011-2015.

Bên cạnh đó, ASEAN và các Đối tác cũng sẽ trao đổi về việc duy trì và phát huy hiệu quả các cơ chế đối thoại ASEAN 1 và các tiến trình hợp tác khu vực do ASEAN khởi xướng như ASEAN 3, Cấp cao Đông Á (EAS)… Qua đó, tiếp tục củng cố và đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong các tiến trình hợp tác khu vực, cũng như trong nỗ lực hướng tới một cấu trúc khu vực trong tương lai. 

Đặc biệt tại Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) lần này, Lãnh đạo các nước tham gia EAS dự kiến sẽ chính thức đưa ra quyết định mời Nga và Mỹ tham dự EAS kể từ năm 2011. Do đó, Ngoại trưởng Nga và Mỹ sẽ dự Hội nghị EAS năm nay như là bước chuẩn bị quan trọng cho việc tham gia của Lãnh đạo 2 nước vào năm sau. Đồng thời, Hội nghị EAS lần này cũng sẽ thông qua một Tuyên bố quan trọng nhằm củng cố định hướng phát triển tương lai cho tiến trình EAS nhân kỷ niệm 5 năm thành lập EAS.

Thứ ba, tiếp tục triển khai các quyết định của Cấp cao ASEAN-16, tại các Hội nghị lần này, Lãnh đạo các nước ASEAN và các Đối tác sẽ bàn thảo và đề ra nhiều biện pháp hợp tác nhằm nâng cao năng lực ứng phó với các thách thức đang nổi lên như phục hồi và phát triển bền vững sau khủng hoảng, ứng phó biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, suy thoái môi trường…

Dự kiến Lãnh đạo các nước ASEAN sẽ thông qua 2 văn kiện quan trọng là Tuyên bố về Phát triển nguồn nhân lực và các kỹ năng cho Phục hồi Kinh tế và Tăng trưởng bền vững và Tuyên bố Hà Nội về Tăng cường Phúc lợi và Phát triển Phụ nữ và Trẻ em; Lãnh đạo các nước ASEAN và các Đối tác sẽ thông qua nhiều văn kiện quan trọng như Tuyên bố ASEAN-Trung Quốc về Phát triển Bền vững; Chương trình Hành động Đối tác Chiến lược ASEAN-Hàn Quốc; Chương trình Hợp tác giai đoạn mới ASEAN-Ấn Độ; Tuyên bố chung của ASEAN với Nga, New Zealand, Liên Hợp Quốc… Cũng trong dịp này, ASEAN và các Đối tác sẽ tiến hành trao đổi và phối hợp lập trường chuẩn bị cho Cấp cao G.20 tại Hàn Quốc và APEC tại Nhật Bản trong tháng 11 sắp tới.

Ngoài ra, theo thông lệ, các vị Lãnh đạo sẽ cùng nhau trao đổi, chia sẻ về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

Xin Phó Thủ tướng cho biết những đóng góp của ASEAN trong quá trình xây dựng cấu trúc hợp tác ở khu vực?

Vấn đề này gần đây được bàn đến nhiều do nhu cầu mở rộng hợp tác và gia tăng liên kết ở Đông Á cũng như châu Á-Thái Bình Dương. Đối với ASEAN, việc hình thành một cấu trúc hợp tác hiệu quả và phù hợp ở khu vực đã được đặt ra như một cơ hội nhưng cũng là thách thức. Quan điểm của ASEAN là một mặt tập trung đẩy mạnh xây dựng cộng đồng, liên kết khu vực, mặt khác hoan nghênh và tạo điều kiện để các Đối tác tham gia, đóng góp tích cực hơn vào việc xử lý các vấn đề khu vực.

Do đó ASEAN cho rằng một cấu trúc ở khu vực cần phải dựa trên vai trò trung tâm của ASEAN và các tiến trình hợp tác khu vực hiện có, nhất là các tiến trình do ASEAN khởi xướng như ASEAN 1, ASEAN 3, Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) và mới đây nhất là cơ chế Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM )… Những diễn đàn này góp phần tạo nên một cấu trúc hợp tác gồm nhiều tầng nấc đan xen và bổ trợ lẫn nhau nhằm thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin trên nhiều lĩnh vực, vì hòa bình, an ninh và ổn định chung ở khu vực.

Từ Hội nghị Cấp cao ASEAN 16, ASEAN đã chủ động mời Nga và Mỹ tham gia sâu rộng vào một cấu trúc khu vực đang định hình và dịp này, sẽ chính thức quyết định mở rộng thành viên của Cấp cao Đông Á (EAS) cho Nga và Mỹ. Đây là một quyết sách có ý nghĩa chiến lược của ASEAN trong việc đưa EAS trở thành một diễn đàn hợp tác có tầm mức cao hơn và quy mô rộng lớn hơn ở khu vực, trong đó ASEAN giữ vai trò chủ đạo và là hạt nhân gắn kết và hài hòa các lợi ích và nhu cầu hợp tác đan xen ở khu vực, tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy hợp tác cùng phát triển vì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực.

Xin Phó Thủ tướng cho biết trên cương vị Chủ tịch và chủ trì, Việt Nam đã tiến hành chuẩn bị cho Hội nghị như thế nào? Việt Nam có đề xuất, sáng kiến gì đặc biệt tại Hội nghị lần này không?

Dưới sự chỉ đạo của Uỷ ban Quốc gia  về ASEAN 2010, công tác chuẩn bị mọi mặt cho đợt Hội nghị lần này đã được Việt Nam chủ động tiến hành từ rất sớm và tới nay đã cơ bản hoàn tất, với sự tham gia chuẩn bị và phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành liên quan và Thành phố Hà Nội.

Về nội dung và chương trình, chúng ta đã chủ động xây dựng sớm và tiến hành quá trình tham vấn, được sự thống nhất với các nước ASEAN và các Đối tác về chủ đề, chương trình hoạt động, các trọng tâm ưu tiên cũng như văn kiện sẽ được xem xét thông qua tại Hội nghị lần này.

Trên cương vị Chủ tịch, chúng ta đã chủ trì soạn thảo và thống nhất với các nước về dự thảo các văn kiện quan trọng của các Hội nghị lần này như Tuyên bố của Chủ tịch và hàng loạt Tuyên bố chung về kết quả Hội nghị Cấp cao ASEAN-17 và các Cấp cao liên quan gồm Cấp cao ASEAN 3, EAS-5, các Cấp cao ASEAN 1 với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand. Chúng ta cũng đã chủ trì Nhóm đặc trách của ASEAN hoạt động khẩn trương trong vòng 1 năm qua và đã hoàn tất xây dựng Bản Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN dự kiến sẽ trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN-17 lần này xem xét thông qua. 

Đặc biệt, Việt Nam đã đề xuất sáng kiến, và được các nước ASEAN ủng hộ, việc Hội nghị sẽ thông qua một số văn kiện quan trọng như Tuyên bố của Lãnh đạo ASEAN về Phát triển nguồn nhân lực và các kỹ năng hướng tới phục hồi và tăng trưởng bền vững, Tuyên bố Hà Nội về Tăng cường phúc lợi và phát triển của phụ nữ và trẻ em; Tuyên bố về Hợp tác tìm kiếm và cứu trợ người và tàu thuyền gặp nạn trên biển do các Bộ trưởng Ngoại giao thông qua… 

Trong khuôn khổ hơn 2 ngày làm việc, với một chương trình hoạt động rất khẩn trương, chúng ta đã xây dựng các kịch bản điều hành chi tiết và phối hợp cùng các nước để bảo đảm các hội nghị đi đúng trọng tâm và chương trình đã đề ra, đồng thời thu xếp chu đáo nhiều hoạt động khác như Chiêu đãi Nhạc hội, Lãnh đạo các nước chào xã giao Lãnh đạo ta, các cuộc tiếp xúc song phương…, đảm bảo hiệu quả tối đa thời gian của các vị Lãnh đạo. Mọi công tác tổ chức về lễ tân, hậu cần, an ninh, y tế… cũng đã được Việt Nam tiến hành từ rất sớm theo tinh thần chu đáo, trọng thị, theo đúng thông lệ ASEAN và nhất là đảm bảo tuyệt đối an toàn.

Chúng ta đã có kinh nghiệm từ công tác tổ chức các hội nghị quốc tế lớn và đặc biệt là các kỳ Hội nghị quan trọng trước của ASEAN tại Việt Nam như Cấp cao ASEAN 16 và Hội nghị AMM-43/PMC/ARF và tôi tin tưởng rằng chúng ta sẽ tiếp tục làm tốt hơn nữa cho đợt Hội nghị này.

Công tác bảo đảm giao thông và mỹ quan của Thủ đô… cũng không kém phần quan trọng nhằm góp phần vào thành công của Hội nghị. Ngày 21/10, Uỷ ban Quốc gia đã họp phiên thứ 8, tổng duyệt tất cả các khâu chuẩn bị. Cho đến lúc này, có thể nói Việt Nam đã sẵn sàng cho Hội nghị Cấp cao ASEAN 17 và các Hội nghị Cấp cao liên quan.

Hồng Phong