Hát Bài Chòi trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Hát Bài Chòi tại Quảng Nam. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Vào hồi 15h15 (giờ Việt Nam) ngày 7/12, tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 12 của UNESCO diễn ra tại Jeju, Hàn Quốc, di sản Nghệ thuật Bài Chòi Trung bộ Việt Nam đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Hội hô Bài Chòi là trò diễn xướng dân gian đầy sáng tạo của cư dân ven biển miền Trung. Những năm gần đây, khắp nơi trên các vùng Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, cứ đến ngày lễ Tết, người dân lại nô nức đi chơi Bài Chòi. Loại hình này còn được khai thác để phục vụ du lịch.

Bên cạnh những giá trị về văn hóa, nghệ thuật, hát Bài Chòi còn mang đậm tính nhân văn, tính giáo dục về tình yêu quê hương, đất nước, yêu con người... thông qua những câu hô hát (còn gọi là câu Thai).

Các giá trị văn hóa, ý nghĩa nhân văn, giáo dục sâu sắc của loại hình nghệ thuật này cũng chính là những giá trị độc đáo, đặc sắc để Bài Chòi được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Theo Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể, hồ sơ đề cử di sản văn hóa phi vật thể Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam đáp ứng đầy đủ các tiêu chí để ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Cụ thể, Nghệ thuật Bài Chòi là một hoạt động văn hóa quan trọng trong cộng đồng làng xã, đáp ứng nhu cầu giải trí và thưởng thức nghệ thuật của cộng đồng. Hồ sơ đề cử đã chỉ ra được vai trò quan trọng của người lưu giữ di sản. Việc thực hành di sản Nghệ thuật Bài Chòi thúc đẩy sự bình đẳng về giới tính cũng như sự tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng.

Việc ghi danh Nghệ thuật Bài Chòi khuyến khích đối thoại giữa các cộng đồng, các nhóm người và cá nhân; tạo cơ hội trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm giữa những người thực hành; củng cố mối liên kết giữa các cá nhân, các nhóm người và các câu lạc bộ thực hành di sản và thực hành các truyền thống văn hóa khác thông qua các hoạt động trình diễn và lễ hội liên quan.

Hơn nữa, việc ghi danh sẽ nâng cao nhận thức về sự đa dạng của di sản văn hóa phi vật thể vì Nghệ thuật Bài Chòi là sự kết hợp của nhiều lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật.

Ủy ban Liên Chính phủ về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể cũng đánh giá cao Hồ sơ di sản Bài Chòi đã mô tả chi tiết, rõ ràng những nỗ lực trong quá khứ và hiện tại để bảo vệ di sản và đảm bảo sự tồn tại của các cộng đồng, các nhóm người và các câu lạc bộ với sự hỗ trợ của Chính phủ.

Những nỗ lực này bao gồm việc tổ chức các hội Bài Chòi, trình diễn và giảng dạy bải bản và kỹ năng ca hát, cũng như kỹ thuật trình diễn, phương pháp làm thẻ bài và các kỹ năng chơi Bài Chòi.

Cùng với đó, chính sách đãi ngộ cho nghệ nhân đã được ban hành và chương trình giáo dục chính quy cũng đã được thiết kế để thu hút các thế hệ trẻ. Cá nhân và đại diện nhóm, câu lạc bộ Bài Chòi đã ký Cam kết tự nguyện, đồng thuận của họ đối với đề cử…

Di sản này được Bộ VHTTDL Việt Nam đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trong giai đoạn 2014-2016. Các Sở VHTTDL/Sở VHTT của 9 tỉnh có Bài Chòi chịu trách nhiệm phối hợp với cộng đồng để báo cáo hằng năm về Bộ VHTTDL các thông tin kiểm kê di sản Bài Chòi. Viện Âm nhạc Việt Nam quản lý cơ sở dữ liệu về Nghệ thuật Bài Chòi và cập nhật hằng năm.

Việc UNESCO ghi danh Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khẳng định bản sắc văn hóa phong phú của dân tộc Việt Nam, sự gắn kết cộng đồng, đề cao tôn trọng đa dạng văn hóa, khuyến khích đối thoại giữa các cá nhân, các cộng đồng và các dân tộc khác nhau vì sự khoan dung, tình yêu và lòng bác ái đúng theo tôn chỉ và mục tiêu của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO.

Ngoài Bài Chòi, tại Phiên họp lần này, nhiều khả năng, Hát Xoan (Phú Thọ) cũng sẽ là di sản được UNESCO xem xét chuyển đổi đặc biệt từ danh sách “cần được bảo vệ khẩn cấp” và trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

(theo Báo Tổ quốc)