Một công trình nghiên cứu làm sáng rõ thêm phong cách ngôn ngữ Hồ Chí Minh

Tác giả Dương Thành Truyền. Ảnh: Tuổi trẻ

"Di chúc của Bác Hồ - một giáo trình tiếng Việt độc đáo" được in lần đầu nhân dịp kỷ niệm 106 năm Ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước (tháng 6/2017) nhưng đây là công trình nghiên cứu ngôn ngữ học được tác giả viết từ thời còn là sinh viên khi nghiên cứu về phong cách ngôn ngữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Tác giả đã căn cứ vào bức ảnh chụp toàn bộ bút tích Di chúc của Bác Hồ do Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa VI) công bố vào dịp Quốc khánh 2/9/1989 để nghiên cứu về "phong cách lao động ngôn từ" của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bút tích Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh được công bố ngày 2/9/1989 (trang 1).

Bút tích Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh được công bố ngày 2/9/1989 (trang 3). Ảnh dẫn theo bản pdf của Cổng TTĐT Bộ Tư pháp

Cụ thể, tác giả đã khảo sát các trường hợp Bác Hồ tự sửa chữa trong quá trình viết Di chúc nhằm tìm hiểu việc sử dụng ngôn từ của Người, để từ đó rút ra những bài học thực tiễn về các trường hợp nói và viết có hiệu lực.

Căn cứ trên 3 lần viết và sửa chữa Di chúc của chính Chủ tịch Hồ Chí Minh vào các năm 1965, 1968 và lần cuối vào ngày 10/5/1969, nhà báo Dương Thành Truyền đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi: "Vì sao Bác Hồ sửa chữa ngôn từ như thế?".

Quá trình nghiên cứu đã làm phát lộ nhiều chi tiết thú vị thuộc về phong cách ngôn ngữ và lối sử dụng từ ngữ của Hồ Chủ tịch.

Chẳng hạn, không chỉ là chuyện Bác cân nhắc giữa "để lại" hay "cho", "liền" và "ngay" mà các trường hợp tổ chức lại câu văn, bổ sung phụ tố cho câu... được tác giả phát hiện và đề xuất cách tiếp cận là những kiến thức ngôn ngữ giúp bạn đọc không chỉ hiểu hơn văn bản Di chúc mà còn chia sẻ được mạch tư duy, những dụng ý đằng sau con chữ của Bác.

Chia sẻ cảm tưởng với TTXVN, tác giả Dương Thành Truyền nói: “Bản Di chúc vẻn vẹn chỉ 1.000 chữ, thể hiện trên 3 trang giấy, Bác Hồ đã liên tục chỉnh sửa trong suốt 4 năm. Qua đó, chúng ta có thể biết được quá trình Người tạo lập và hoàn thiện một văn bản là rất cẩn trọng, công phu, trách nhiệm. Đây là một bài học lớn dạy cho chúng ta một cách cụ thể, chi tiết về cách hành xử, cách nói, cách viết tiếng Việt; là tấm gương sáng để các thế hệ trẻ có trách nhiệm bảo vệ và gìn giữ tiếng Việt”.

Về công trình của nhà báo Dương Thành Truyền, GS.TS Ngôn ngữ học Nguyễn Đức Dân nhận xét: "Qua những dẫn liệu cụ thể, tác giả đã chứng minh một cách sinh động lao động ngôn từ mẫu mực của Bác Hồ: Cẩn trọng sửa đi sửa lại, công phu trong từng chữ, từng lời, từng đoạn kết nối nhau theo một trật tự logic chặt chẽ nhắm đến cách diễn đạt trong sáng, giản dị nhất có thể mà lại hiệu quả tối đa”.

Bảo tàng Hồ Chí Minh (Hà Nội) hiện đang lưu giữ hàng vạn tư liệu, hiện vật kể về cuộc đời sáng rỡ kì lạ-cuộc đời người con ưu tú bậc nhất của dân tộc Việt Nam-Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cụ thể, kho cơ sở của bảo tàng có 130.000 tài liệu, hiện vật; kho tư liệu có hơn 12.000 tài liệu, trong đó có nhiều tư liệu quý; thư viện hiện có hơn 6.700 đầu sách với khoảng 25.000 bản cùng các đầu tạp chí, báo... Trong khối tư liệu - hiện vật đồ sộ đó, “Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh” là một trong những hiện vật quý giá nhất.

“Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh” là văn bản gốc do Người viết từ ngày 10/5/1965 đến ngày 19/5/1969. Suốt hơn 50 năm qua, bản "Di chúc" được coi là di sản văn hóa vô cùng quý báu của Đảng, của dân tộc ta và được bảo quản đặc biệt. Tháng 10/2012, bản "Di chúc" được công nhận là “Bảo vật quốc gia” theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

(theo Tuổi trẻ)