Người suốt đời được gọi: Anh Văn

Trong số các tác phẩm âm nhạc về Đại tướng Võ Nguyên Giáp phải kể đến hợp xướng “Có một khu rừng như thế” của nhạc sĩ Doãn Nho.  Đây là một trong những tác phẩm hợp xướng quy mô đầu tiên mà nhạc sĩ Doãn Nho dành cả tình yêu mến, lòng kính trọng gửi tới Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và nhạc sỹ Doãn Nho

Nhạc sĩ Doãn Nho cho biết ý tưởng viết bản hợp xướng về Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã theo ông nhiều năm. Cảm xúc của ông dâng trào để sáng tác “Có một khu rừng như thế” là khi ông đọc cuốn “Người thường gặp” của Trần Đăng Khoa. Cuốn sách viết về khu rừng Mường Phăng, được bà con nơi đây gọi là "Rừng Đại tướng", vì đây là địa điểm gắn liền với Sở Chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ. Nhạc sĩ Doãn Nho đã có vài lần may mắn được phục vụ Bác Hồ và gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Càng ngày, hình ảnh của Đại tướng-Tổng Tư lệnh càng hiện lên vừa lớn lao lại vừa gần gũi với những người lính.

Hợp xướng “Có một khu rừng như thế” với giai điệu và ca từ đằm thắm, trìu mến, bày tỏ tình cảm của tác giả cũng như của nhân dân đối với Đại tướng: “Lòng yêu thương cất lên tiếng hát/Về một con người lấp lánh hào quang/Suốt cả đời mình gắn liền trận mạc/Vẫn giữ một niềm mang ơn nhân dân…”

Xuyên suốt bài hát là hình tượng “người Anh Cả của Quân đội Nhân dân Việt Nam” bình dị, gần gũi với nhân dân, quý trọng những người lính như anh em ruột thịt: “Vị Tư lệnh tối cao quý từng giọt máu đào người lính/Nên suốt đời được gọi “Anh Văn”…

Trong số hàng trăm cuốn sách về Đại tướng, cuốn "Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ"  của Trung tướng Phạm Hồng Cư, nguyên Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam là tác phẩm duy nhất phác họa lại quãng thời gian trước độ tuổi 20 của Đại tướng Võ Nguyên Giáp (1911-1931).  Cuốn sách  là kết quả trong gần 10 năm sưu tầm tư liệu và thực hiện bản thảo của Trung tướng Phạm Hồng Cư. Cuốn "Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ" đã được dịch ra tiếng Anh, Pháp.

Có hai cuốn sách của các học giả Pháp được chú ý, đó là cuốn "Nguyên Giáp - Một cuộc đời” được nhà sử học người Pháp Alain Ruscio cho ra mắt năm 2011, nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 100 của Đại tướng. Cuốn sách ghi lại các cuộc trò chuyện giữa tác giả và Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong suốt hơn 30 năm.

Còn nhà sử học Georges Boudarel cũng khắc họa hình ảnh Đại tướng trong tập sách "Võ Nguyên Giáp" (nguyên bản tiếng Pháp: "Giap").

Cuốn sách đã dựng lại bức chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ lúc còn là một cậu bé, cho tới khi trở thành vị chỉ huy của quân đội Việt Nam trong sự tham chiếu, so sánh giữa nhiều nguồn tư liệu khác nhau. Chân dung Đại tướng hiện lên vừa là một nhân vật của lịch sử nhưng chính bản thân ông cũng lại là một người viết nên lịch sử.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và bà con quê hương Quảng Bình. Ảnh: Trần Hồng

Trong số các nhà nhiếp ảnh chụp ảnh Đại tướng, phải kể đến Đại tá-nhà nhiếp ảnh Trần Hồng (Báo Quân đội nhân dân).

Hơn 20 năm chụp ảnh Đại tướng, Đại tá Trần Hồng trăn trở nhất là làm thế nào thể hiện được chân thực nhất hình ảnh của Đại tướng trong những phút bình dị nhất. Vì vậy, ông chụp Đại tướng về thăm quê, trồng cây ở Quảng Bình; Đại tướng ăn ngô rang ở nhà; Đại tướng thắp hương lên bàn thờ tiên tổ; Đại tướng say sưa bên cây đàn piano...

Theo Đại tá Trần Hồng, "Ở góc độ nào ông cũng cố gắng thể hiện phẩm chất sáng ngời của một vị Đại tướng gần dân. Về Quảng Bình, ông là lão nông và ông xuống dòng Kiến Giang quê hương giống một ngư dân, lên Điện Biên, ông như một người dân tộc thực thụ".

Đại tá Trần Hồng đã tổ chức một số triển lãm ảnh về Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở Hà Nội và Quảng Bình-quê hương của Đại tướng.

Nhà báo-nhà nhiếp ảnh Việt Văn (Báo Lao động) đã thực hiện một dự án ảnh khá công phu "Tướng trận thời bình" để nói về cuộc đời của các tướng lĩnh Việt Nam.

Nhà báo Việt Văn kể lại, lần đầu tiên (cũng là duy nhất), anh có may mắn được gặp Đại tướng khi được tòa soạn phân công chụp Đại tướng nhân kỷ niệm 55 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (tháng 5/2009). Sau khi chụp ảnh các đoàn đại biểu tới thăm và chúc sức khoẻ Đại tướng, anh đã nán lại và chụp được bức ảnh Đại tướng thoáng chút suy tư. Bức ảnh này sau đó được đưa đi triển lãm ở Mỹ, Anh. Chính lần chụp ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp dịp này đã khơi gợi ý tưởng cho dự án nhiếp ảnh "Tướng trận thời bình" của anh.

Trong lĩnh vực điện ảnh, có rất nhiều bộ phim tài liệu về Đại tướng Võ Nguyên Giáp do các đạo diễn điện ảnh trong nước và nước ngoài thực hiện.

Một trong số đó là bộ phim "Trận chiến giữa hổ và voi" của đạo diễn người Pháp Daniel Roussel được Đài Truyền hình Việt Nam mua bản quyền và phát sóng nhân kỷ niệm 55 năm chiến thắng Điện Biên Phủ.

Bộ phim không chỉ nói về Đại tướng Võ Nguyên Giáp - một con người với nhãn quan quân sự tuyệt vời, sự dũng cảm hiếm có trước những trách nhiệm chính trị nặng nề, mà còn khắc họa chân dung một con người bình dị, dễ gần và đặc biệt hài hước. Bên cạnh đó, tác phẩm còn tái hiện những diễn biến trên chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa, nơi quân và dân Việt Nam đã chiến đấu dũng cảm và giành thắng lợi trước thực dân Pháp xâm lược.

Một bộ phim khác được thực hiện khá công phu là phim "Đại tướng Võ Nguyên Giáp" (gồm 6 tập) do Cao Nguyên Dũng đạo diễn, với sự tham gia của hai nhà văn Hoàng Minh Phương và Hà Đình Cẩn, Hãng phim Truyền hình TP. Hồ Chí Minh thực hiện.

Bộ phim tài liệu video "Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Một thế kỷ, một đời người" sản xuất năm 2001 do NSND Đào Trọng Khánh làm biên kịch-đạo diễn, nói về cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Phim giành được Giải Đặc biệt của Ban Giám khảo; Giải Biên kịch xuất sắc nhất cho NSND Đào Trọng Khánh tại LHP Việt Nam lần thứ 13 (năm 2001). NSND Đào Trọng Khánh đã dồn hết tâm sức vào bộ phim này, bởi ông muốn khắc ghi hình ảnh một vị Đại tướng huyền thoại của Việt Nam bằng những thước phim chân thực và cảm động nhất.

Đạo diễn Hà Bắc đã tiên phong trong việc làm phim 3D về Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Bộ phim "Quyết định lịch sử" chỉ dài 20 phút, nhưng để có được 20 phút quí giá đó, đạo diễn Hà Bắc đã phải dồn tâm sức trong hai năm trời. Hai năm đó bao gồm việc khảo sát thực địa ở Điện Biên, vẽ bối cảnh, tạo hình các nhân vật... Những khuôn hình cận cảnh Đại tướng, cảnh kéo pháo, gùi hàng... đều được tác giả tính toán đến từng chi tiết để đảm bảo sự chân thực. Trong bộ phim, đạo diễn Hà Bắc đã phản ánh trung thành nhất những sự kiện, nhân vật có thật. Tiến trình của phim theo đúng tiến trình lịch sử, ví dụ thời điểm đầu của chiến dịch chỉ có xe cút kít, nhưng giai đoạn sau bắt đầu có xe ô tô vận tải... Ông cùng đoàn làm phim đã lên tận Điện Biên, chụp lại từng chi tiết căn hầm của De Castries, nơi làm việc của Đại tướng, hầm chứa pháo... Thậm chí, hình chụp bức tường bằng nứa ép nơi làm việc của Đại tướng được cắt ra và “dán” lên khuôn hình khi làm đồ họa. Đạo diễn Hà Bắc hy vọng những bộ phim hoạt hình từ tư liệu lịch sử là một con đường tốt dẫn trẻ em đến với lịch sử dân tộc.

Tranh cát của nghệ nhân Ý Lan: "Đại tướng nghe báo cáo tình hình chiến sự Điện Biên Phủ năm 1954"

Hình ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng đã được các hoạ sĩ thể hiện trong nhiều tác phẩm hội hoạ. Song độc đáo hơn cả là các bức tranh cát do nghệ nhân Ý Lan thể hiện. Bà đã thực hiện 30 bức chân dung Hồ Chủ tịch và 23 bức về Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Bằng sự tỉ mỉ, khéo léo và tấm lòng kính yêu đối với Hồ Chủ tịch và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, nghệ nhân Ý Lan cùng các cộng sự đã dành tâm sức làm nên những bức tranh cát sinh động này...

Khắc hoạ hình ảnh vị Đại tướng của nhân dân là cách mà các nghệ sỹ bày tỏ tình cảm chung của nhân dân ta với Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Mai Hồng