Việt Nam - dấu ấn đậm nét trong năm Chủ tịch ASEAN

Hội nghị cấp cao ASEAN 16. - Ảnh: Chinhphu.vn

Đó là đánh giá của Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao, Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam Phạm Quang Vinh trong buổi gặp gỡ báo chí ngày 1/12.

Về cơ bản, ASEAN đã đạt được những mục tiêu toàn cục là tiếp tục mở rộng liên kết, duy trì đoàn kết nội khối, tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực và làm sâu sắc thêm quan hệ với các đối tác bên ngoài.

Với hàng trăm sự kiện diễn ra tại Việt Nam, nổi bật là hai đợt Hội nghị cấp cao 16 (tháng 4) và 17 (tháng 10), và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 43 (tháng 7), năm 2010 là năm đầu tiên các hoạt động của ASEAN được triển khai một cách toàn diện, đều khắp trên tất cả các trụ cột và trải dài cả năm theo khuôn khổ Hiến chương ASEAN.

Một năm đầy ắp những sự kiện đã mang lại những quyết định mang tầm chiến lược, tạo tiền đề để ASEAN vững bước hướng về tương lai.

Củng cố, phát huy và bổ khuyết những công cụ bảo đảm an ninh khu vực

Về mặt chính trị-an ninh, các diễn đàn của ASEAN đã góp phần củng cố và phát huy những công cụ bảo đảm an ninh khu vực như Hiệp ước thân thiện và hợp tác (TAC), Tuyên bố ứng xử của các bên liên quan tại Biển Đông (DOC)…

ASEAN cũng đã kịp thời bổ sung những cơ chế bổ khuyết cho các công cụ trên bằng việc lần đầu tiên tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng sau nhiều năm ý tưởng này ra đời.

Kết quả của ADMM là việc các nước thành viên thành lập 5 nhóm làm việc quan chức quốc phòng cấp cao về các lĩnh vực hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa, an ninh biển, chống khủng bố, quân y và hoạt động gìn giữ hòa bình. ADMM lần đầu tiên nhất trí giao cho Việt Nam tổ chức Hội nghị nhóm làm việc quan chức Quốc phòng cấp cao các nước ASEAN mở rộng vào tháng 12 năm nay để bắt tay ngay vào việc triển khai quyết định. 

Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng lần thứ nhất. - Ảnh: Chinhphu.vn

Hội nghị Những người đứng đầu Cơ quan An ninh các nước ASEAN (MACOSA) cũng là một kênh hợp tác an ninh mới nhằm triển khai chủ đề xuyên suốt của Năm Chủ tịch ASEAN “Từ tầm nhìn đến hành động”.

Cơ chế ARF (Diễn đàn Khu vực ASEAN) có bước chuyển biến mạnh mẽ bằng việc thông qua Chương trình Hành động Hà Nội triển khai Tuyên bố Tầm nhìn ARF tại Hội nghị ARF lần thứ 17/7/2010. Sau nhiều năm, ARF mới có được một chương trình hành động tổng thể đến năm 2020.

Lĩnh vực liên kết kinh tế có  những tiến bộ quan trọng như việc ký kết Nghị định thư thực hiện gói cam kết thứ 8 thuộc Hiệp định khung ASEAN về dịch vụ và Nghị định thư sửa đổi về đối xử đặc biệt với gạo và đường.

Gói cam kết dịch vụ ASEAN lần thứ 8 lần này đưa ra lịch trình tự do hóa đối với 15 phân ngành mới với tỷ lệ vốn góp nước ngoài tối đa là 70% với 4 ngành dịch vụ ưu tiên trong ASEAN (gồm dịch vụ y tế, du lịch, e-ASEAN, vận tải hàng không và dịch vụ tiếp vận) và thấp nhất là 51% đối với các lĩnh vực dịch vụ khác.

ASEAN cũng đã cam kết thúc đẩy thực hiện Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA - được ký kết tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 14 tháng 2/2009 tại Thái Lan) để thay thế cho Hiệp định CEPT/AFTA.

Sự ra đời của Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN đầy tham vọng với ba trọng tâm là hạ tầng, thể chế, và người dân sẽ đẩy nhanh liên kết trong ASEAN và tạo cơ sở cho liên kết trong không gian rộng hơn-Đông Á.

Trên lĩnh vực văn hóa-xã hội, ASEAN đã thông qua 4 tuyên bố về phục hồi và phát triển bền vững, ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển nguồn nhân lực và kỹ năng cho phục hồi và phát triển kinh tế, tăng cường thúc đẩy bảo vệ quyền phụ nữ và trẻ em.

Uỷ ban Thúc đẩy và Bảo vệ quyền của phụ nữ và trẻ em ASEAN được thành lập vào ngày 7/4 trong dịp Hội nghị lần 3 của Cộng đồng Văn hoá - Xã hội bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN 16 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực của ASEAN nhằm thúc đẩy phúc lợi xã hội và phát triển cho phụ nữ và trẻ em ASEAN.

Những bước tiến thực chất trong quan hệ đối ngoại của ASEAN

Quốc kỳ các nước tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN 17. - Ảnh: Chinhphu.vn

Quan hệ đối ngoại của ASEAN cũng có những bước tiến thực chất. Ngoài quan hệ chiến lược với Trung Quốc và Nhật Bản, năm 2010, ASEAN cũng thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Hàn Quốc, nâng quan hệ với Hoa Kỳ lên “tầm chiến lược”.

Các đối tác của ASEAN đều nhất trí ASEAN giữ vai trò trung tâm trong một cấu trúc khu vực đang nổi lên. Đây là điều đặc biệt quan trọng với ASEAN, khuyến khích ASEAN tiếp tục duy trì vai trò chủ động trong mọi cơ chế hợp tác khu vực, tránh bị mất phương hướng.

Đặc biệt, Hội nghị Cấp cao Đông Á lần thứ 5 đã có sự tham gia chính thức của Nga và Hoa Kỳ. Các thách thức để duy trì vai trò trung tâm của ASEAN sẽ lớn hơn trong tương lai nhưng việc hai nước này cam kết tham gia vào sân chơi do ASEAN làm trung tâm giúp cho thấy một vai trò mới của ASEAN đối với khu vực.

Những chuyển động tích cực trong ASEAN, cả về đối nội và đối ngoại trong năm qua, có dấu ấn rõ nét của một Việt Nam vững vàng và tự tin.

Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh cho rằng có 6 lý do dẫn đến những thành công của năm Chủ tịch ASEAN vừa qua, trong đó phải kể đến sự chuẩn bị sớm, kỹ lưỡng và khả năng xử lý nhạy bén và kịp thời những vấn đề nảy sinh nhưng vẫn giữ được ổn định, duy trì các ưu tiên hợp tác trong ASEAN.

Ngay từ thông điệp đầu tiên khi đảm nhiệm chức Chủ tịch ASEAN, Việt Nam mong muốn một ASEAN vững mạnh, liên kết chặt chẽ, nổi trội hơn và đóng góp tích cực cho hòa bình thế giới. Kết quả của năm Chủ tịch ASEAN cho thấy Việt Nam đã hiện thực hóa khá thành công mong muốn này.

Hải Minh

Ảnh: Nhật Bắc