Ngư dân không vay được vốn đóng tàu: Do ngân hàng làm khó?

Một lễ bàn giao tàu cá giữa Vietcombank và ngư dân.

Lý do 2 bên chưa “gặp nhau”

Theo bà Đinh Thị Thái, Phó Tổng Giám đốc Vietcombank, trường hợp 2 ông Nguyễn Anh Tuấn và Phạm Văn Cu là các ngư dân đã được UBND tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt vào danh sách nên Ngân hàng xem xét thẩm định hồ sơ rất cẩn thận, đúng quy trình và quy định để có thể có cơ sở trả lời khách hàng đầy đủ chứ không vội vàng từ chối khi chưa có đầy đủ thông tin.

Cụ thể, khi xem xét hồ sơ, các cán bộ thẩm định đã nhận thấy một số bất hợp lý về giá đóng tàu so với thực tế và có tư vấn cho khách hàng các phương án hợp lý hơn. Về phía các khách hàng, sau khi rút hồ sơ và nộp lại, khách hàng điều chỉnh phương án kinh doanh nhiều lần.

Tiếp đó, đến khi khách hàng cung cấp hồ sơ với phương án vay vốn hoàn thiện cuối cùng, Vietcombank tiến hành thẩm định chi tiết và đầy đủ các điều kiện vay vốn theo quy định như: Luồng tiền, doanh thu, chi phí, các chỉ số giá trị hiện tại thuần (NPV), tỉ suất hoàn vốn nội bộ (IRR)… không đạt yêu cầu.

Kết luận, ngân hàng thẩm định là khách hàng không đáp ứng điều kiện vay vốn theo quy định, trong đó có nguyên nhân là phương án vay vốn không hiệu quả, không có khả năng trả nợ.

Bà Đinh Thị Thái cho biết thêm, kết luận không cho vay các dự án này cũng là kết quả được thống nhất sau cuộc làm việc tiếp sau đó giữa lãnh đạo Vietcombank với chính quyền địa phương.

Về mặt thời gian thẩm định, bà Đinh Thị Thái khẳng định không có chuyện Vietcombank làm khó hay “ngâm” hồ sơ lâu hằng năm trời của khách hàng như một số báo chí đã nêu. Cụ thể, Vietcombank Quảng Ngãi tiếp nhận hồ sơ ban đầu vào cuối tháng 10/2015, tuy nhiên, sau đó vì một số khúc mắc liên quan đến tính toán chi phí, lựa chọn đơn vị đóng tàu, khách hàng lại thay đổi đối tác đóng tàu, rút hồ sơ để đi vay vốn ngân hàng khác.

Vì nhiều lý do, khách hàng lại quay lại nộp hồ sơ vay vốn Vietcombank và hoàn thiện hồ sơ vào ngày 10/5/2016, thời điểm được tính là ngân hàng bắt đầu thẩm định.

“Tính từ ngày nhận đủ hồ sơ (10/5/2016) đến ngày có văn bản từ chối chính thức (16/6/2016) thì thời gian xử lý thẩm định và trả lời là 1 tháng 6 ngày, đây là khoảng thời gian hợp lý”, bà Đinh Thị Thái nói

Còn thời gian trước đó, kể từ ngày UBND tỉnh phê duyệt (14/9/2015) đến ngày cung cấp đủ hồ sơ (10/5/2016) là quá trình khách hàng tự tìm hiểu về đơn vị đóng tàu để lựa chọn đơn vị đóng tàu, tự tính toán cân đối chi phí đầu tư bao gồm cả thời gian gián đoạn sau khi tự rút hồ sơ nộp ngân hàng khác trước khi nộp lại.

Cần sớm giải quyết các khúc mắc

Theo tinh thần của Nghị định 67/2014/NĐ-CP ngày 07/7/2014 của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản, đến nay, toàn hệ thống Vietcombank đã cho vay đối với 80 tàu cá với tổng cam kết cấp tín dụng trên 260 tỷ đồng, doanh số giải ngân 215 tỷ đồng, đạt tỉ lệ 84%; riêng Vietcombank Quảng Ngãi tỉ lệ giải ngân đạt 93%.

Tại Hội nghị Sơ kết hơn 01 năm triển khai Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ vào tháng 3/2016 tại chính tỉnh Quảng Ngãi, ông Nguyễn Văn Bình, nay là Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế Trung ương, tại thời điểm đó đang là Thống đốc NHNN cũng đã thẳng thắn cho rằng vẫn còn rất nhiều vấn đề khúc mắc liên quan đến việc cung cấp, lựa chọn mẫu tàu, lựa chọn cơ sở đóng tàu, tính toán giá thành, giám sát đóng tàu, đào tạo kỹ thuật đánh bắt, điều khiển những tàu lớn, hiện đại v.v…

Các bộ, ngành, địa phương cần bám sát chỉ đạo của Chính phủ, phối hợp rà soát, tháo gỡ các khó khăn của ngư dân. Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Bình cũng đã lưu ý các ngư dân là tín dụng ưu đãi là chủ trương rất nhân văn của Đảng và Nhà nước, ngư dân cần tận dụng cơ hội nhưng không thể tham gia theo phong trào, phải thật sự có kinh nghiệm mới tham gia chương trình.

Dù chủ trương là vậy nhưng có thể thấy, hiện nay vẫn có không ít các trường hợp như ngư dân Phạm Văn Cu và Nguyễn Anh Tuấn, là các ngư dân thuộc danh sách địa phương phê duyệt nhưng lại không đủ tiêu chuẩn vay vốn ngân hàng. Ngay cả điều kiện ban đầu được quy định trong Nghị định 67 về người được vay là “các đối tượng đang hoạt động nghề cá có hiệu quả và có khả năng tài chính…”, thì hai ngư dân này cũng không đạt vì chưa có kinh nghiệm hành nghề lưới rê do chưa từng hoạt động nghề này. Điều này đặt ra vấn đề về sự phối hợp giữa chính quyền địa phương, các cơ quan chuyên môn với ngân hàng để nâng cao chất lượng rà soát ban đầu.

Hiện tại, đại diện Vietcombank cho biết, Ngân hàng vẫn đang tiếp tục tiếp nhận hồ sơ vay vốn của ngư dân trên cơ sở danh sách do UBND các tỉnh phê duyệt. Tuy nhiên, ông Nguyễn Hồng Chung, Phó Giám đốc ngân hàng Vietcombank Quảng Ngãi cho rằng việc cho vay đóng tàu vỏ thép theo Nghị định 67 như đối với các ông Tuấn và Cu tiềm ẩn nhiều rủi ro, dễ gây thua lỗ cho Ngân hàng. Đa số ngư dân quen với tàu gỗ, thiếu kinh nghiệm điều khiển, đánh bắt, bảo quản bằng tàu vỏ thép. Một số mẫu thiết kế khi đưa vào hoạt động vẫn còn bộc lộ những bất hợp lý, chưa thật sự phù hợp thực tiễn, chi phí đóng tàu lại cao so với chất lượng, các phương án kinh doanh thiếu khả thi.

Lãnh đạo Vietcombank Quảng Ngãi dẫn chứng về trường hợp cho vay trước đó, ông Võ Văn Hân (xã Bình Châu, huyện Bình Sơn) từng vay vốn ở ngân hàng để đóng tàu vỏ thép, khi tính toán phương án doanh thu được 600 triệu đồng mới hoàn vốn nhưng thực tế tàu ông Hân chỉ đạt khoảng 60 triệu đồng - bằng 1/10 dự tính của Ngân hàng.

Từ những vướng mắc phát sinh như trên, bà Đinh Thị Thái cho rằng, việc triển khai chủ trương trong thực tiễn cần phải liên tục tìm hiểu các khúc mắc, đúc rút kinh nghiệm, chắt lọc được mô hình hiệu quả. Không chỉ đơn thuần cho vay, lãnh đạo Vietcombank còn chỉ đạo toàn hệ thống phải luôn tư vấn, hướng dẫn cho khách hàng để xem xét, lựa chọn phương án kinh doanh hợp lý, lựa chọn sản phẩm dịch vụ đáp ứng tốt nhất các nhu cầu của khách hàng vì sự phát triển bền vững của khách hàng.

Ngoài ra, quy định trong Nghị định 67, “trường hợp đóng mới tàu vỏ thép, chủ tàu được vay vốn ngân hàng thương mại tối đa 95% tổng giá trị đầu tư” thì nguyên số trả nợ gốc (95% vốn) vẫn là gánh nặng khá lớn cho ngư dân muốn đánh bắt xa bờ. Nên chăng, cần nghiên cứu cơ chế có các nguồn vốn khác như quỹ hỗ trợ phát triển thủy sản, hỗ trợ ngư dân đánh bắt xa bờ, hội nghề cá vừa “hợp lực” với ngân hàng hỗ trợ vốn lại tăng tính giám sát về chuyên môn sâu hơn.

“Vietcombank luôn đặt khách hàng làm trọng tâm nhưng các khoản vay vẫn phải nghiêm túc thực hiện đúng chính sách, đúng quy trình thẩm định, đánh giá hiệu quả của dự án và phương án trả nợ. Nếu cố cho vay một phương án kinh doanh không hiệu quả, dẫn đến thua lỗ, ngoài việc ngân hàng mất vốn, cán bộ chịu các chế tài xử lý, ngư dân còn gánh chịu hậu quả nặng nề hơn khi phải gánh một khoản nợ lớn, trong khi tiềm lực tài chính khó khăn, không biết bao giờ mới hồi phục nổi. Thực tế, những ngư dân có kinh nghiệm đánh bắt và kinh doanh thật sự thường vay vốn, đầu tư rất thận trọng, họ thường làm ăn nhỏ hiệu quả rồi mới tính tới mở rộng dần quy mô", lãnh đạo Vietcombank chia sẻ.

Huy Thắng