Tỉ lệ tham gia lao động thấp kỷ lục do dịch COVID-19, cần sự hỗ trợ kịp thời

Đại diện Tông cục Thống kê cung cấp thông tin tại họp báo. Ảnh:VGP.

Tỉ lệ 75,4% dân số từ 15 tuổi trở lên, thấp hơn 1,2-1,3% so với quý trước và cùng kỳ các năm.

Tính tới giữa tháng 4, số lao động bị ảnh hưởng với COVID-19 là gần 5 triệu người. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo bị ảnh hưởng nhiều nhất với 1,2 triệu lao động; thứ hai là ngành bán buôn, bán lẻ 1,1 triệu lao động; ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống với 740.000 lao động.

Trong tổng số 5 triệu lao động bị ảnh hưởng, có 59% là tạm nghỉ việc, 28% là giãn việc hoặc nghỉ luân phiên, 13% là mất việc. Tỉ lệ thất nghiệp tăng lên, tỉ lệ thiếu việc làm của lao động trong độ tuổi từ 15 cũng ở mức cao nhất 5 năm.

Theo TCTK, tỉ lệ thất nghiệp trong quý I vừa qua là 2,22%, tăng 0,07% so với quý IV/2019 và tăng 0,05% so với cùng kỳ năm trước. Cũng theo khảo sát của cơ quan thống kê, gần 85% doanh nghiệp (DN) cho biết là gặp khó khăn do dịch COVID-19.

Trong số này, DN quy mô lớn và quy mô vừa chịu tổn thương nhiều hơn với tỉ lệ 90% tự đánh giá gặp khó khăn trong 4 tháng đầu năm.

Tuy nhiên, bà Vũ Thị Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Thống kê dân số và lao động (TCTK) phân tích: Bên cạnh tác động tiêu cực tới người lao động của dịch bệnh COVID-19, 5,3% số DN bị ảnh hưởng cho biết đã tranh thủ thời gian này để đào tạo nâng cao tay nghề và trình độ chuyên nghiệp cho người lao động.

“Đây là phản ứng chủ động, tích cực và đáng ghi nhận của DN và người lao động nhằm thích ứng với bối cảnh của dịch bệnh, chung tay cùng Chính phủ và người lao động từng bước vượt qua thách thức, khó khăn”, bà Vũ Thị Thu Thuỷ nói.

Đề cập tới một số giải pháp nhằm hỗ trợ thị trường lao động đang gặp khó vì dịch bệnh như hiện nay, Phó Tổng cục trưởng TCTK Phạm Quang Vinh cho rằng: Cần xem xét tới việc triển khai chính sách kích cầu nội địa để tạo công ăn việc làm, tăng cường sản xuất trong nước.

Các DN đang cố gắng cân đối sản xuất, bố trí sắp xếp lại công việc.

“Chính phủ đã phản ứng nhanh nhạy khi đưa ra nhiều gói hỗ trợ thiết thực và điều quan trọng bây giờ là triển khai nhanh và đúng, trúng đối tượng”, ông Vinh nói.

Trong thời gian tới, người lao động gặp khó khăn rất cần sự hỗ trợ của Chính phủ, sự chia sẻ của DN và sự hỗ trợ của xã hội. Nhưng bản thân người lao động cũng cần chủ động nâng cao năng lực lao động để đáp ứng nhu cầu cạnh tranh cao hơn.

“Vấn đề lao động việc làm có tác động lớn tới xã hội và cơ quan thống kê sẽ công bố định kỳ nội dung thông tin liên quan đến lĩnh vực này  trong thời gian tới “, lãnh đạo cơ quan thống kê cho hay.

Trước đó, TS Chang-Hee Lee, Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam cung cấp thông tin về các ước tính mới nhất của ILO về tình hình lao động việc làm bị ảnh hưởng do dịch COVID-19.

Theo ILO, các biện pháp phong tỏa một phần hoặc toàn diện đã ảnh hưởng tới 2,7 tỷ người lao động, tức 81% lực lượng lao động toàn cầu. Báo cáo nhanh của ILO cho thấy: Số giờ làm việc trên thế giới sẽ giảm 6,7% trong quý II năm nay, tương đương 195 triệu người lao động làm việc toàn thời gian.  

Khoảng 38% lực lượng lao động toàn cầu làm việc trong các lĩnh vực hiện đang chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng về sản lượng, đi kèm với những nguy cơ cao phải sa thải lao động, giảm lương và giờ làm. Trong số đó có các ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống, sản xuất, thương mại bán buôn và bán lẻ, bất động sản và các hoạt động kinh doanh, vận tải và giải trí. 

Ở Việt Nam, những lĩnh vực này hiện đang sử dụng hơn 22,1 triệu lao động, tức 40,8% tổng số việc làm của Việt Nam. 

Ông Chan-Hee Lee cũng cho rằng, hỗ trợ của Chính phủ cần có sự chọn lọc, nhắm tới các DN có triển vọng tích cực do họ hoạt động năng suất và đổi mới sáng tạo nhưng đang phải đối mặt với khủng hoảng tạm thời.

Chính phủ cũng nên hướng sự hỗ trợ và các gói trợ giúp tới các DN nỗ lực nhất trong việc giữ người lao động và giảm thiểu mức độ sa thải bằng các biện pháp điều chỉnh thời giờ làm việc, chia sẻ công việc, đào tạo tại chỗ, giảm lương có sự tham khảo ý kiến của công đoàn và người lao động.

Làm như vậy sẽ khuyến khích DN nỗ lực hết mình trong việc giữ người lao động và giảm thiểu mức độ sa thải, từ đó làm chậm quá trình sa thải, giảm thiểu cú sốc đối với xã hội mà khủng hoảng gây nên trong khi vẫn duy trì được năng suất của người lao động cho công cuộc phục hồi nhanh hơn hậu COVID-19. 

Về lâu dài, đại diện ILO tại Việt Nam cho rằng: cần chính thức hóa các DN phi chính thức để mở rộng cơ sở tiêu dùng trong nước và hỗ trợ lĩnh vực dịch vụ trong nước. Một đất nước với gần 100 triệu dân cần xây dựng các “thị trường nội địa thực chất” do các DN trong nước dẫn dắt, đây là một trong những chiến lược hiệu quả nhất để giúp nền kinh tế Việt Nam có khả năng chống chịu với những cú sốc bên ngoài. 

“Công cuộc chính thức hóa đi kèm với nhiều biện pháp bảo trợ xã hội khác nhau sẽ giúp Việt Nam có khả năng chống chịu tốt hơn trước những khủng hoảng y tế toàn cầu tương tự có thể xảy ra trong tương lai”, đại diện ILO khuyến nghị.