Nhiều dự án chậm tiến độ, nguy cơ thiếu điện khu vực miền Nam

Nhiều dự án ngành điện đang chậm tiến độ, kéo theo nguy cơ thiếu điện toàn khu vực miền Nam ngay từ năm 2020. Ảnh minh hoạ.

Theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, giai đoạn 2016-2030 có tổng cộng 116 dự án nguồn điện đưa vào vận hành (chưa bao gồm các nguồn năng lượng tái tạo chưa ghi rõ tên hoặc chưa lập dự án), trong đó có 43 dự án thuỷ điện, 57 dự án nhiệt điện, 11 dự án năng lượng tái tạo, 3 dự án thuỷ điện tích năng và 2 dự án điện hạt nhân.

Với quy hoạch nêu trên, dự báo sản lượng điện thương phẩm đến năm 2020 theo các phương án cơ sở là 235 tỷ kWh và phương án cao là 245 tỷ kWh, theo đó tốc độ tăng trưởng điện thương phẩm bình quân trong giai đoạn 2016-2020 theo các phương án tương ứng: 10,34% và 11,26%.

Dự án chậm tiến độ, nguy cơ thiếu điện từ 2020

So với phụ tải dự báo theo phương án cơ sở của Quy hoạch điện VII điều chỉnh, năm 2017 phụ tải hệ thống điện toàn quốc thấp hơn dự báo là 1,5 tỷ kWh. Do đó, theo tính toán cập nhật, so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh, phụ tải theo phương án cơ sở dự kiến sẽ giảm 3-4 tỷ kWh ở giai đoạn 2018-2020, giảm khoảng 5,5 tỷ kWh năm 2025 và gần 9 tỷ kWh năm 2030.

Theo Quy hoạch trên, năm 2019 - 2020, dự kiến đưa vào vận hành khoảng 6.900 MW, trong đó các nhà máy nhiệt điện than là 2.488 MW, các nhà máy thủy điện (trên 30 MW) là 592 MW, còn lại là các dự án năng lượng tái tạo với khoảng 3.800 MW (điện mặt trời khoảng 2.500 MW, điện gió 350 MW) để đáp ứng nhu cầu điện toàn quốc. Tuy nhiên, hệ thống cũng sẽ phải huy động nhiệt điện chạy dầu giá cao với sản lượng tương ứng từ 1,7 tỷ kWh vào năm 2019 và 5,2 tỷ kWh năm 2020.

“Trong trường hợp các tổ máy phát điện không đáp ứng yêu cầu về độ tin cậy vận hành hoặc không đảm bảo đủ nhiên liệu (than, khí) cho phát điện, có thể đối mặt nguy cơ thiếu điện vào năm 2020”, Báo cáo nhận xét.

Tương tự, giai đoạn 2021 - 2025, mặc dù đã phải huy động tối đa các nguồn điện chạy dầu, nhưng hệ thống điện cũng được cảnh báo là không đáp ứng nhu cầu phụ tải và xảy ra tình trạng thiếu điện tại miền Nam.

Mức thiếu hụt tăng từ 3,7 tỷ kWh (năm 2021) lên gần 10 tỷ kWh (năm 2022), mức thiếu hụt cao nhất vào năm 2023 khoảng 12 tỷ kWh, sau đó giảm dần xuống 7 tỷ kWh năm 2024 và 3,5 tỷ năm 2025.

Tổng công suất các nguồn điện có khả năng đưa vào vận hành cả giai đoạn 15 năm (2016 - 2030) là khoảng 80.500 MW, con số này thấp hơn so với dự kiến của Quy hoạch điện VII khoảng 15.200 MW. Trong đó, chủ yếu thiếu hụt trong các năm từ 2018-2022 (với tổng công suất trên 17.000 MW) bởi nhiều dự án nguồn điện của giai đoạn này bị chậm sang giai đoạn 2026-2030. Đây cũng hầu hết là dự án nhiệt điện tại miền Nam.

Thực tế này dẫn đến tình trạng hệ thống điện từ có dự phòng về nguồn điện 20-30% trong các năm 2015-2016, đến năm 2018- 2019 hầu như không còn dự phòng và sang giai đoạn 2021-2025 xảy ra tình trạng thiếu hụt nguồn cấp điện.

Nguyên nhân chính dẫn tới việc thiếu điện tại miền Nam tăng cao hơn so với các tính toán trước đây là do tiến độ các Dự án khí Lô B, Cá Voi Xanh đều chậm so kế hoạch từ 9 tháng đến 1 năm; Dự án nhiệt điện Kiên Giang 1 và 2 không đáp ứng tiến độ hoàn thành trong giai đoạn 2021 - 2025, thậm chí lùi sau năm 2030 hay Dự án ô Môn III lùi tiến độ đến năm 2025.

Trường hợp Dự án Nhiệt điện Long Phú 1 không đáp ứng tiến độ hoàn thành năm 2023, tình trạng thiếu điện tại miền Nam trong các năm 2024 - 2025 sẽ trầm trọng hơn.

Về các dự án nguồn điện dự kiến đưa vào vận hành giai đoạn 2016-2020, tổng hợp tiến độ thực hiện 62 dự án có công suất lớn trên 200 MW (đầu tư theo hình thức BOT-dự án có vốn đầu tư nước ngoài theo hình thức xây dựng-kinh doanh-chuyển giao và IPP-dự án điện độc lập) thì hiện chỉ có 15 dự án đạt tiến độ và 47 dự án chậm tiến độ hoặc chưa xác định tiến độ.

Có phương án mua điện từ nước ngoài, kiểm soát nhu cầu phụ tải

Nguyên nhân khiến các dự án ngành điện đang chậm tiến độ là do Luật Quy hoạch chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn trong triển khai.

Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ giữa quy hoạch phát triển điện lực với quy hoạch các lĩnh vực hạ tầng khác (như quy hoạch giao thông, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị) dẫn tới việc xác định vị trí trạm biến áp, hướng tuyến đường dây gặp nhiều khó khăn, bị chồng lấn quy hoạch, thậm chí một số dự án phải điều chỉnh nhiều lần.

Đó là chưa kể hầu hết các dự án điện gặp nhiều khó khăn về giải phóng mặt bằng, thậm chí nhiều công trình đường dây không thể thỏa thuận được hướng tuyến do đi qua nhiều địa phương.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ Công Thương cho biết, Bộ đang chỉ đạo các đơn vị liên quan thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ để đảm bảo mục tiêu cao nhất là cung cấp điện cho người dân.

Cụ thể, đẩy nhanh việc khai thác thêm các mỏ nhỏ khu vực Tây Nam Bộ để bổ sung cho cụm Nhiệt điện Cà Mau trong các năm 2019-2021 khi khí lô B chưa vào vận hành; ưu tiên khí cho phát điện trong các năm 2018-2021. Đồng thời, xây dựng và lựa chọn phương án hợp lý nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) tại khu vực Tây Nam Bộ khi triển khai xây dựng Nhiệt điện khí Kiên Giang cùng với việc nghiên cứu, bổ sung một số nhà máy điện sử dụng khí LNG đang được địa phương và nhà đầu tư đề xuất.

Nghiên cứu, tính toán các phương án tăng cường việc mua điện từ Lào và Trung Quốc để bổ sung công suất cho hệ thống điện, đảm bảo việc cấp điện an toàn, ổn định cho nền kinh tế.

Một số giải pháp kiểm soát nhu cầu phụ tải như: Tăng cường tiết kiệm điện, nhất là ở các tỉnh phía Nam; khuyến khích các dự án điện mặt trời áp mái; chỉ đạo các địa phương tiết kiệm điện trong sản xuất, tiêu dùng.

Về đảm bảo nguồn cung cấp và giải toả công suất nguồn điện, Bộ Công Thương cho biết sẽ phê duyệt bổ sung quy hoạch các dự án điện mặt trời; tiếp tục xây dựng và ban hành cơ chế mới hỗ trợ phát triển các nguồn điện từ năng lượng tái tạo; tạo điều kiện cho các chủ đầu tư dự án điện mặt trời nói riêng và năng lượng tái tạo nói chung thực hiện đúng tiến độ, đặc biệt, cho phép bổ sung quy hoạch các công trình lưới điện nhằm giải toả công suất nguồn năng lượng tái tạo.

Bộ Công Thương cũng kiến nghị Bộ KH&ĐT sớm ban hành hoặc trình các cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn Luật Quy hoạch để kịp thời điều chỉnh, bổ sung quy hoạch các dự án nguồn và lưới điện đảm bảo cấp đủ điện cho nhu cầu của đất nước.

Phan Trang